خلاصه ماشینی:
"البته حقیقت آن است که کسانی چون صاحب, (جواهر) سید محسن حکیم به دلیلهای دیگری در نتیجه سخن خویش به گونه ای پیش رفتند که گویا گرایش به آغاز ماه قمری به طور همزمان, برای همه جا دارند و گرنه در عبارت هر دو بزرگوار آمده است که پیدا شدن هلال ماه در منطقه های مختلف, تفاوت دارد و بلکه سید محسن حکیم می نویسد: (لاینبغی التأمل فی اختلاف البلدان فی الطول والعرض, الموجب لاختلافها فی الطلوع و الغروب, ورؤیة الهلال و عدمها… أما لو رئی فی الغربیة فالأخذ بإطلاق النص غیر بعید, إلا أن یعلم بعدم الرؤیة, إذ لامجال حینئذ للحکم الظاهری…)7 این مطلب شایسته درنگ نیست که شهرها در طول و عرض [جغرافیایی] گوناگون هستند, که سبب اختلاف در طلوع و غروب و دیدن و ندیدن هلال در آنها می گردد… اگر هلال ماه درشهری غربی دیده شود, تمسک به اطلاق روایت [برای اثبات آغاز ماه در شهری شرقی] دور نیست, مگر این که بدانیم [در شهر شرقی] درخور دیدن نبود; چرا که در چنین حالتی حکم ظاهری, جایی برای مطرح شدن ندارد.
به راستی اگر لحظه نخست پیدایش هلال, آغاز ماه قمری باشد, مناطقی که در آن لحظه بامداد خود را می گذرانند و یا در نیمروزند چه حکمی دارند؟ آیا عیدفطرشان در کم تر از نیم روز به پایان می رسد؟ آیا می توان پذیرفت که در یک روز, تا نیمه آن روزه واجب باشد; چرا که هنوز ماه رمضان به پایان نرسیده و در نیمه دوم روز روزه حرام; زیرا در منطقه ای دیگر در لحظه ظهر ما, مردم آن جا در غروب خورشید, هلال ماه را یافته اند؟ نادرستی این نتیجه ها به اندازه ای روشن است که باید گفت نه شهید صدر و نه آقای خوئی و نه هیچ فقیه و یا مسلمانی دیگر, ممکن نیست چنین چیزی را به ذهن بیاورد, چه رسد به این که فتوا یا عمل خویش را این گونه قرار دهد."