Abstract:
پژوهش حاضر را با هدف شفافسازی متون مطبوعاتی و کشف لایههای پنهان معانی آنها در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی انجام دادهایم؛ بنابراین، چهل متن از چهار روزنامة داخلی ایران را در یک دورة دوماهة مرداد و شهریور 1390، با بهرهگیری از مؤلفههای جامعهشناختی- معنایی الگوی ون لیوون (1996) بهصورت کیفی تجزیه و تحلیل کردیم. تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش نشان میدهد که ایدئولوژی حاکم بر ذهن نویسندگان، گروهها و صاحبان اندیشه، با بهرهگیری از مؤلفههای گفتمانمدار همچون تشخصبخشی، تشخصزدایی، فعالسازی، کمرنگسازی و ...، در متن منعکس میشود و تظاهر زبانشناختی ساختهای گفتمانمدار در متون، درقالب ساختهای زبانی نظیر فرآیند اسمسازی، استفاده از توصیفگرهای پیشین (در ترکیب اضافی)، معلوم دربرابر مجهول، همپایگی و ...، صورت میگیرد. همچنین، مؤلفههای گفتمانمدار و ایدئولوژی و روابط قدرت در تعامل تنگاتنگ هستند و رابطهای دوسویه دارند که با بررسی این ساختها در متون و نهادهای اجتماعی قابل تبیین است.پژوهش حاضر را با هدف شفافسازی متون مطبوعاتی و کشف لایه های پنهان معانی آنها در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی انجام دادهایم ؛ بنابراین ، چهل متن از چهار روزنامة داخلی ایران را در یک دورة دوماهة مرداد و شهریور ١٣٩٠، با بهرهگیری از مؤلفه های جامعه شناختی - معنایی الگوی ون لیوون (١٩٩٦) به صورت کیفی تجزیه و تحلیل کردیم . تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش نشان می دهد که ایدئولوژی حاکم بر ذهن نویسندگان، گروهها و صاحبان اندیشه ، با بهرهگیری از مؤلفه های گفتمانمدار همچون تشخص بخشی ، تشخص زدایی ، فعالسازی، کمرنگ سازی و ...، در متن منعکس می شود و تظاهر زبانشناختی ساخت های گفتمانمدار در متون، درقالب ساخت های زبانی نظیر فرآیند اسم سازی، استفاده از توصیفگرهای پیشین (در ترکیب اضافی )، معلوم دربرابر مجهول، هم پایگی و ...، صورت می گیرد. همچنین ، مؤلفه های گفتمانمدار و ایدئولوژی و روابط قدرت در تعامل تنگاتنگ هستند و رابطه ای دوسویه دارند که با بررسی این ساخت ها در متون و نهادهای اجتماعی قابل تبیین است .
Machine summary:
"رابطة میان مؤلفه های گفتمانمدار و ایدئولوژی و روابط پنهان قدرت در پس این متون را چگونه می توانیم تبیین کنیم ؟ پاسخ به پرسش های بـالا، در راسـتای کشـف رابطـة میـان مؤلفـه هـای زبـانی از یـک سـو و مؤلفه های جامعه شناختی - معنایی ازسوی دیگر است که برای القای طرز فکـر و ایـدئولوژی پنهـان در پس متون به خدمت گرفته می شوند؛ زیرا «آنچه متن را می سازد و باعث فهـم متـون مـی شـود، تنها توصیف رمزهای زبانشناختی و معانی زبانی نیست ؛ بلکه عوامل ایدئولوژیکی و طـرز نگـرش و یا بینش اشخاص (نویسندگان) و صاحبان افکـار پنهـان در آن سـوی متـون از عوامـل مـؤثر در تولید و درک متون به شمار می روند» (آقاگل زاده و غیاثیان، ١٣٨٦: ١٩٧).
گرچه نظریة ون لیوون ارجحیت را به کارکردهای اجتماعی می دهد، هنوز در زبان پایه دارد؛ زیرا شیوههای بازنمایی کنشگران اجتماعی با تظاهرات زبانشناختی و تحقق کلامی آنها به هم گره خورده است و تنها در این نظریه ، اولویت به مؤلفه های جامعه شناختی - معنایی داده شده است .
تحلیل های صورتگرفته درمورد متون مورد بررسی نشان می دهد که رویکرد عمومی نشریات اصلاحطلب (اعتماد و شرق)، بهرهگیری از مؤلفه های حذف و تشخص زدایی و تصویرسازی کنشگران اجتماعی به شیوة منفعل و پوشیده است ؛ درحالی که رویکرد کلی در روزنامه های اصولگرا (رسالت و کیهان)، به کارگیری مؤلفه های گفتمانمدار فعالسازی و بازنمایی کنشگران به شیوة فعال و صریح است ."