Abstract:
قرآن کریم کتاب هدایت انسانها است. افزون بر جنبههای هدایتی ممکن است برخی از اشارات علمی نیز از قرآن استخراج گردد. لازم است تا انجام چنین امری با دقت و با اتکا بر روشهای معتبر صورت پذیرد. نوشتار حاضر میکوشد تا با تأمل و تفکر در آیه Pفَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِیمِO و با روش توصیفی ـ تحلیلی برخی از اشارات علمی موجود در آیه را به بحث نشیند. با وجود تناقص ظاهر آیه با ویژگیهای زیستی شتر، نتیجه پژوهش نشان میدهد که تشبیه دوزخیان به شتر، نشانگر اسرار و حکمتهای علمی نهفته در این آیه شریف است که مهمترین آن، تشنگی زیاد است. هر چند بسیاری از لغویان و مفسران هُیام را به بیماری تشنگی در شتر، به کار بردهاند. امّا در علم دامپزشکی تریپانوزوما را نوعی انگل تک یاختهای دانسته که در دامهای اهلی خصوصاً در شتر، بیماری ایجاد میکند. تشنگی زیاد که علامت خطری برای کمشدن مایعات بدن است، اختلالات فیزیولوژیکی اندامهای داخلی، مانند: لوزالمعده، دستگاه گوارش و کلیهها، از مواردی است که این بیماری باعث از کار افتادن آنها میشود. یافتههای این پژوهش در حوزه مطالعات تفسیر علمی قرآن و نیز مبحث میان رشتهای قرآن و علوم زیستی کاربرد دارد.
Machine summary:
از مظاهر شگفت انگیز و اشارات علمی قرآن، ترسیم بیماری «هُیام» در سوره واقعه است که خداوند در آیه 55 این سوره، سخن از مرض کرده که شترهای آلوده به آن دچار تشنگی شدید میشوند و در هنگام نزول وحی بر پیامبر گرامی اسلام، هیچ کس و نیز، تمدنهایی گسترده در جهان آن روز تشخیص این بیماری، سبب و روشهای درمان آن را نمیدانستند و تنها شناخت جامعهای آن روز این مقدار بوده که عارضهای مهمی موجب تشنگى شتر آلوده به این بیماری میشود.
شترهایی که آلوده به هُیام هستند هرچه آب بیاشامند رفع عطش از آنها نمىشود تا زمانی که در اثر این بیماری و شرب زیاد آب، از بین برود و هلاک شود (طبری، جامع البیان، 1412: 27/ 113؛ فخر رازی، مفاتیح الغیب، 1420: 29/ 415؛ بیضاوی، انوارالتنزیل واسرار التأویل، 1418: 5/ 180؛ طیب، اطیب البیان، 1378: 12/ 402؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، 1374: 19/ 217؛ حسنی واعظ، تفسیر شریف البلابل والقلاقل، 1376: 3/323) برخی بیان کردهاند که هیم به معنای شتر سرگردان است؛ زیرا در جستوجوی آب با سرگردانی در زمین راه میرود که نتوانسته آن را پیداکند.
از معنای لغوی واژه «هِیم»و «هُیام» و دیدگاه علما در تفسیر آیه (فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِیمِ( و نیز، بررسی بیماری هُیام از نگاه علم دامپزشکی، روشن میشود که بین گناهکاران و شتر آلوده به بیماری هُیام، چند وجه مشابهت وجود دارد که نسبت به هریک اسرار و حکمتهای علمی نهفته است که بیان آن درپی میآید: 1.