Abstract:
امروزه اهمیت تحقیقات در حوزۀ ترجمه پژوهی بر زبان شناسان و نیز متخصصان ادبیات تطبیقی پوشیده نیست. اهمیت ترجمه پژوهی، حتی در نگاه کوچک ساختارنگر که مبتنی بر تحلیل مسائل زبانی در ترجمه است، از آنجاست که امروزه متن ترجمۀ ادبی، از نظر نقشی که در زبان و فرهنگ مقصد بازی می کند، از بار و نقش ادبی و فرهنگی متن اصلی در بستر زبانی فرهنگی خودش چیزی کم ندارد؛ به ویژه هنگامی که به ترجمه پژوهی شاهکارهای ادبیات جهان می پردازیم. مقالۀ حاضر به بررسی ترجمۀ آرایههای استعاره و مجاز در نسخۀ فرانسوی دیوان حافظ ترجمۀ شارل هانری دو فوشه کور می پردازد. این ترجمه به زبان فرانسه براساس نسخه ای که پرویز ناتل خانلری گردآوری کرده، انجام شده است. این مقاله ابعاد معناشناختی ترجمۀ آرایه های ادبی را مورد مطالعه قرار داده است. پس از بررسی آرایه های استعاره و مجاز موجود در نیمی از اشعار دیوان حاف ، ظ درمجموع پنجاه مورد آرایۀ غیرمشابه برای ارائه در این مقاله انتخاب شدند و با اخذ رویکرد معناشناختی واژگانی از یک سو و به کارگیری نظریههای ترجمه شناختی آنتوان برمن از سوی دیگر، آرایههای منتخب مورد تحلیل و نقد قرار گرفتند. یافتههای به دست آمده نشان می دهد که مترجم فقط در مواردی محدود موفق به ارائۀ برگردان جامعی از آرایهها شده است، در برخی موارد فقط توانسته است معنای صریح آرایهها را انتقال دهد، در مواردی بدون انتقال دادن معنای صریح آرایهها، معنای ضمنی آن ها را به ترجمه منتقل کرده و در برخی دیگر از آرایهها، به تفسیر آنها متوسل شده است.
Today neither linguists nor specialists in comparative literature are not unaware of the importance of researches in translation studies. The role played by a literary translation in the target culture is no longer considered less important than that of the original in the source culture, hence the importance of a microstructural translatology aimed at the purely linguistic issues of translation, and more particularly those of literary masterpieces.
In this work we try to analyze the semantic and translational issues of metaphor and metonymy in the “Divan” of Hafiz translated into French by Charles-Henri de Fouchecour. This translation is made from the version of the Divan corrected by Parviz Natel-Khanlari. In this article we have studied the semantic dimension of the translation of figures of speech. After having analyzed a large part of the Divan's metonymies and metaphors, we have chosen about fifty to present them in detail in this study. By adopting an approach derived from Lexicosemantics, the latter have been subjected to translational analyzes according to the theories of Antoine Berman.
The results of this research demonstrate that we cannot expect an exhaustive transmission of these figures of speech in the translation of the Divan, as far as the figurative and their own meanings are concerned, except in very few cases. In most cases, it is the literal meaning of the figures that is translated to the detriment of the figurative meaning. The translator remedies this breach by means of detailed comments which escape the textual framework of the poems.
Machine summary:
پس از بررسي آرايه هاي استعاره و مجاز موجود در نيمي از اشعار ديوان حافظ ، درمجموع پنجاه مورد آرايۀ غيرمشابه براي ارائه در اين مقاله انتخاب شدند و با اخذ رويکرد معناشناختي ـ واژگاني از يک سو و به کارگيري نظريه هاي ترجمه شناختي آنتوان برمن از سوي ديگر، آرايه هاي منتخب مورد تحليل و نقد قرار گرفتند.
براين عقيده ايم که در حوزة ترجمه پژوهي شاهکارهاي ادبيات جهان ، مطالعۀ کوچک ساختارها نيز حائز اهميت و جايگاه ويژه اي است ؛ چراکه به کلام ساده ، بيدقتي مترجم در انتقال درست واژگان ، ترکيب هاي دستوري و معناي آن ها ميتواند لطمه اي پايه اي به کليت رسالت فرهنگي ـ تاريخي و بزرگ ساختاري امر ترجمه به حساب آيد.
از خود ميپرسيم : در ترجمۀ اين دو آرايه در شعر حافظ ، با علم به چالش معنايي در دو سطح صريح و ضمني، چه اتفاقات ترجمه شناختياي رخ ميدهد؟ به عنوان سؤالات پژوهش ، به ترجمه پذيري استعاره و مجاز در پيکرة مطالعاتي ميپردازيم و سعي ميکنيم ببينيم که آيا در ترجمه ميتوان معناهاي صريح و ضمني آرايه هاي زبان مبدأ را به زبان مقصد انتقال داد.
به عنوان فرضيات پژوهش ، براين باوريم که دست کم در مورد مطالعاتي اين پژوهش ، اصولا انتقال هم زمان هردو معناي صريح و ضمني از زبان مبدأ به زبان مقصد با چالش هاي عمدة زباني و ترجمه شناختي همراه خواهد بود و برمبناي اينکه مترجم به متن مبدأ وفادار باشد يا به متن مقصد، ميتوان ترجمۀ متن و قابليت هاي ترجمه شناختي مربوط به آن را بررسي کرد.