Abstract:
گویش اردکان فارس یکی از گویشهای جنوب غربی ایران است که در بعضی از مناطق شهرستان سپیدان استان فارس از جمله مرکز آن؛ یعنی شهر اردکان رایج است. در این پژوهش سعی شده است با تجزیه و تحلیل دادههای جمع آوریشده از طریق پرسشنامه و مصاحبه با گویشورانِ بالای 35 سال، به بررسی و توصیف موشکافانۀ دستگاه فعلی گویش اردکان فارس پرداخته شود و مباحث مصدر، ریشۀ فعل، افزونههای صرفی، زمانهای مختلف، وجه، افعال سببی و مجهول بررسی گردد. از آنجا که گویش اردکان فارس دارای ساخت ارگاتیو است در این پژوهش برای نشان دادن این ساخت، چگونگی صرف افعال لازم و متعدی در زمانهای مختلف گذشتۀ ساده، گذشتۀ نقلی، گذشتۀ استمراری، گذشتۀ ملموس، گذشتۀ دور و گذشتۀ التزامی و کاربرد آنها در جمله با هم مقایسه و به وجوه مختلف فعل در این گویش ازجمله وجه اخباری، وجه التزامی و وجه امری پرداخته شده است. همچنین طرز تشکیل افعال سببی و مجهول نیز بررسی گردیده است.
The dialect of Ardakan in Fars is one of the western-south dialects of Iran spoken in some of parts of Sepidan and especially in its center, Ardakan, in Fars province. This study examines the verb system of this dialect precisely by analyzing the data gathered through questionnaires and interviews with informants who are above 35 years old. In this research, topics such as infinitives, verb stems, verb endings, different tenses, moods, causative verbs, and passive voice are analyzed. In order to show how this dialect keeps the ergative structure, transitive and intransitive verbs in simple past, present perfect, past imperfective, past continuous, past perfect, and past subjunctive tenses and the use of them in sentences are compared. Then, different moods in this dialect such as indicative, subjunctive, and imperative moods are studied. At the end, it is analyzed the way causative verbs and passive voice are made.
Machine summary:
گذشتۀ ملموس در گویش اردکان فارس، گذشتۀ ملموس فعلهای متعدی با افزودن ضمایر شخصی پیوسته(جدول 2) به شکل گذشتۀ فعل معین 1 /bidan/ "داشتن" یعنی/bid / و آوردن آن قبل از شکل گذشتۀ استمراری فعل ساخته میشود و نشان میدهد که عمل در گذشته در جریان بوده است.
گذشتۀ دور گذشتۀ دور در گویش اردکان فارس، با افزودن ضمایر شخصی پیوسته (جدول 2) به شکل گذشتۀ فعل معین /bidan/ "بودن" یعنی /bid/ و آوردن آن بعد از صفت مفعولی فعل مورد نظر ساخته میشود و نشان میدهد که عمل در گذشتۀ دور یا در گذشته قبل از عمل دیگری انجام گرفته است.
گذشتۀ التزامی گذشتۀ التزامی فعلهای متعدی که مانند دیگر زمانهای گذشته ساخت ارگاتیو دارد با افزودن ضمایر شخصی پیوسته (جدول 2) به شکل غیر گذشتۀ فعل معین /bidan/ "بودن" یعنی /but/ و آوردن آن بعد از صفت مفعولی ساخته میشود و نشان میدهدکه عمل در گذشته همراه با شک و تردید یا آرزو اتفاق افتاده است.
" 139)/ šâyat (voy) nâštâ-š xard-a bu/ "شاید او ناهار خورده باشد.
" 141)/ šâyat (šomâ) nâštâ-tu xard-a bu/ "شاید شما ناهار خورده باشید.
" 142) / šâyat (?unâno) nâštâ-šu xard-a bu/"شاید آنها ناهار خورده باشند.
حال ملموس در گویش اردکان فارس، حال ملموس تمامی فعلها چه لازم و چه متعدی با افزودن ضمایر شخصی پیوسته (جدول 2) به شکل غیر گذشتۀ فعل معین/bidan/"داشتن" یعنی/hes/ و آوردن آن قبل از صورت حال سادۀ فعل ساخته میشود و نشان میدهد که فعل در حال وقوع است.