Abstract:
زن به عنوان نیمی از جمعیت جهان و عنصر زایای آفرینش، مدام زیر ذرهبین و بیمهری مردان و حکومتهای برآمده از آنان بوده است. در اسطورهها و افسانههای ملل مختلف نسبت به این جنس لطیف، بیمهریهای فراوانی شده است. چه بسا برای دور نگه داشتهشدن از مواهب زندگی، دچار حبس و تبعید گشته یا برای اثبات وجود خویش آزمونهای خطرناکی را از سر گذرانده است. دوبیتیهای عامه، یکی از دلانگیزترین قالبهای شعری ادبیات عامیانه است که مخاطبِ تمام گویشهای ایران، میتواند به آسانی با آن ارتباط برقرار کند. صداقت و بیآلایشی سرایندگان، زبان پاک و تصاویر بدیع و دلکشی که در دوبیتیهای عامیانه موج میزند از این قالب شعری، قالبی دلپذیر و فراگیر ساخته است. در این پژوهش که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانهای-میدانی نگاشته شده است، سعی شده تا بازتاب حضور زن در دویست دوبیتی عامیانۀ شهرستان سوادکوه مورد پژوهش قرار گیرد. یافتههای پژوهش، گویای آن است که زنان یا خود سرایندۀ شعراند یا مورد خطاب واقع میشوند. حضور زن در دوبیتیها پررنگ تر از مردان است. این حضور به دلیل دوست داشتن یا دوست داشته شدن و همین طور مادر بودن، بسیار برجسته دیده شده است. زن به عنوان معشوق از سه منظر مورد بررسی قرار گرفته است؛ زن به عنوان معشوقی چشمانتظار، معشوقی شکرگزار و معشوقی نصیحتگر. بازتاب حضور زن در نقش نفرینکننده به دلیل ستمی که بر وی رفته است، پربسامد دیده شده است. گاهی اوقات، زن خالق کارآواهاست.گاهی نیز واسطه میشود تا کاری بزرگ را به سرانجام برساند.
As half of the world's population, women, have always been under a magnifying glass. They suffered from oppressive and unkind treatment that they received from men or government. Such ignorance has long been endured in the myths and legends of various cultures. Depriving from the right to live a normal life with dignity, women were sometimes condemned to prison or commuted to exile. Sometimes they were subjected to a series of rigorous tests to prove their existence. Folk couplet is the most famous and widely read form of poetry in folk literature which can be easily communicated by the audiences who speak the same language, i.e. Persian, but in different dialects. Fulfilling by pure language and liquid versification, folk couplet abounds in exquisite literary beauties, wonderful fancies and musical rhythms which have made it popular and prestigious. The purpose of this study was to investigate the reflection for the presence of women in 200 folk couplets of SAVADKUH County using descriptive-analytical method and library-field approach. The findings showed that women's share in the folk couplet is more than that of men as they either make their own poems or are being addressed. Such presence is highlighted as a lover, beloved, and mother. Woman, as a beloved companion has been investigated from three aspects, i.e. as a waiting beloved, thankful beloved and as an advisor beloved. She is sometimes presented as a provoker of all kinds of vocals and sometimes as a helper to accomplish great things.
Machine summary:
در بیشتر غزلیات شعرای این سبک، انگار جنسیت معشوق مشخص نیست و شاید همین عدم تشخّص، بر زیبایی غزلیات شعرای این سبک افزوده باشد؛ اما از فحوای برخی از این غزلیات میتوان دریافت که معشوق، مؤنث بوده است؛ به عنوان مثال میتوان این ابیات را از غزلیات حافظ ذکر کرد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (حافظ،1368: 109).
از مجموع دویست دوبیتی مورد بررسی در این پژوهش، بیش از سی و هشت دوبیتی یافت شده است که زن در آنها یا اظهار عشق کرده و یا دوست داشته شده است؛ به عنوان نمونه، چند دوبیتی ذکر میشود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} delbar-e belâre koukou mejne, sisadtâ gesfen-e jelu mejne.
همین دستمال که نشانه و نمادی از ازدواج بوده است، پسران دیگر را به واکنش وا میداشته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} برگردان: این خانه از آنِ کیست که دروازه دارد؟ آن دختر از آنِ کیست که غمزه را به نشانۀ نامزدی بر سر بسته است؟ سرش را شسته و موهایش را پرطراوت کرده است؟ در آغوش او خوابیدن چقدر لذتبخش است(احمدی کمرپشتی،14/2/97)(2).
دوبیتی زیر نمونۀ بارزی از معشوقِ چشمانتظار است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} برگردان: گفتی سه یا پنج روزه برمیگردی اما حالا پانزده روز شده و هنوز نیامدی.
در دوبیتی دیگر، شکایت او تکاندهنده است؛ به گونهای که میتواند از ظلم جامعهای مردسالار پرده بردارد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} برگردان: نمیدانم چه باید بگویم، زبانم لال شده است.