Abstract:
متون ادبي يا به بياني ديگر ادبيات، همچون آيينهاي، بسياري از مسائل انساني و اجتماعي و وابستههاي آن را در دورههاي مختلف به ما مينماياند؛ عشقها و نفرتها، رسوم و عادات، پيروزيها و شكستها، خوشانديشيها و بدانديشيها و دهها موضوع ديگر را ميتوان در خلال متون ادبي دريافت. زن به عنوان يك عنصر اجتماعي مهم و تأثيرگذار از جمله مسائلي است كه در بيشتر متنهاي ادبي به صورتهاي مختلف ، گاه پررنگ تر و گاه كم رنگ تر، حضور دارد و با تأمل در اين متون ، ميتوانيم نقش و ميزان حضور و شيوهي برخورد جامعه با زنان و مسائلي از اين قبيل را در دورههاي مختلف تاريخي دريابيم. اين مقاله، اين موضوع را در حكايتهاي حديقهي سنايي، به عنوان يكي از مهمترين متنهاي عرفاني – تعليمي زبان فارسي بررسي كرده است. سنايي براي تأييد يا تأكيد و تبيين بهتر مسائل مطرح شده در حديقه، در مجموع از 112 حكايت استفاده كرده كه از ميان آنها در 18حكايت، شخصيت اصلي يا فرعي «زن» است كه رويداد يا رويدادهاي حكايت يا داستان واره ها، پيرامون شخصيت وي دور ميزند و يا در كنشهاي آن دخالت دارد، با مطالعه و تأمل در اين نقشها، كنشها و رفتارها ، ميتوان تا حدود زيادي به جايگاه، ويژگيها و شخصيت زن در حديقهي سنايي پي برد. شايان ياد است كه برخلاف بسياري از متون قديمي ديگر، از جمله سند باد نامه و حتي گلستان ، در بيشتر حكايتها ي حديقه ي سنايي، زن شخصيتي مثبت دارد و يا به صورت شخصيت «همراز» با استواري در كنار شوي خود ايستاده و گاهي برتر از او نقش بازي ميكند.
Machine summary:
"از دستآوردهای این تحقیق یکی این است که در بیشتر حکایتهای حدیقه یعنی از مجموع 18 حکایت در 14 حکایت زن شخصیتی مثبت دارد و با اوصاف و ویژگیهایی چون شجاعت، حقطلبی، توکلورزی،بلند همتی ، دینمداری و زیرکی و فطن بودن توصیف شده است و این در مقایسه با بیشتر متون نظم و نثر قدیمی از قبیل گلستان که زنان حضور زیادی در آن ندارند و حتی گهگاه نمونههایی یافت میشود که زن شخصیت والایی در آن ها ندارد،قابل توجه است از جمله سعدی در حکایتی که بحث درازدامنی دربارهی زن آورده ،در پایان آن گفته است: چه نغز آمد این سخن زان دو تنیکی گفت: کس را زن بد مباد که بودند سرگشته از دست زندگر گفت: زن در جهان خود مباد 1 بسیاری از متون دیگراز جمله سند باد نامه را سراغ داریم که زنان با ویژگیهایی منفی در آن نقش بازی میکنند،و می توان گفت طرح این کتاب بیشتر بر بنیاد " مکر زنان " نهاده شده است .
زن با شخصیت مثبت توکلورزی حکایت معروف زالکی که کشت خود را خشک میبیند و خطاب به خداوند میگوید تو اگر بخواهی رزق بدهی، بیسبب و وسیله میرسانی، یکی از این حکایتهاست؛ این حکایت با بیت زیر شروع میشود: زینی و جلالی ،1388 :22 جمال میرصادقی، 1377، ص 182 زالکی کرد سر برون ز نهفت کشتک خویش خشک دید و بگفت 1 در این حکایت زالکی که به صورت طبیعی در مقام عجز و کمتوانی است برای این منظور بسیار دقیق و حساب شده برگزیده شده و شخصیتی مثبت دارد و میتواند نماد توکلورزی و اعتماد به خداوند باشد؛ سنایی در پایان حکایت، حس غیرت مردان را با بیان یقین زال چنین تحریک میکند: مرد نبود کسی که در غم خور در یقین باشد از زنی کمتر 2 این موضوع یعنی توکلورزی و یقین کامل به کارسازی خداوند، محور اصلی حکایت معروف دیگری است که رویدادهای آن گرد شخصیت «زن حاتم اصم"دور میزند."