چکیده:
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی و تحلیل محتوای دروس فارسی و علوم اجتماعی دوره ابتدایی براساس مولفههای آموزش چندفرهنگی است. کلیه کتابهای درسی علوم اجتماعی و فارسی (بخوانیم) دوره ابتدایی بهعنوان جامعه آماری این تحقیق به کار رفته است. محتوای پژوهش حاضر با روش آنتروپیشانون تحلیل شده و واحدهای تحلیل متن (پاراگراف)، تصویرها و فعالیتها (جمله) بوده است. چارچوب نظری این بررسی شامل مقولهها و مولفههای مرتبط با آموزش چندفرهنگی پرتکرار در پژوهشها و نظریههای مرتبط با این رویکرد و همچنین اسناد بالادستی بوده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که از مجموع 3265 واحد ضبط شمارششده در کتابهای درسی مذبور، در دوره ابتدایی، فراوانی مفاهیم و مولفههای آموزش چندفرهنگی تنها 436 مورد (کمتر از 7 درصد) است که مولفههایی همچون انعکاس تنوع قومی، مذهبی و محیطی و تنوع استفاده از روشهای تدریس، ارزشیابی، مواد و محیط یادگیری است و بیشترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت را در همه واحد ضبط شمارششده کتابهای تعلیمات اجتماعی و بخوانیم دوره ابتدایی دارد. کمترین میزان بار اطلاعاتی و ضریب اهمیت به بعد آموزش ضدتبعیض و ضدتعصب نژادی مربوط است. با عنایت به این مهم و براساس یافتههای پژوهش حاضر، بازنگری در برنامههای درسی یادشده، برای توجه بیشتر به مولفهها و شاخصهای کمتر موردتوجه، ضرورتی محتوم است. نهاد آموزشوپرورش با اتکا به این نوع قالبها (برنامه درسی چندفرهنگی) میتواند نقش برجستهای در تقویت و ترویج هویت هر کشوری ایفا کند و حیات فرهنگی آن را تضمین کند.
خلاصه ماشینی:
نتايج حاصل از پژوهش نشان ميدهد که از مجموع ٣٢٦٥ واحد ضبط شمارششده در کتاب هاي درسي مذبور، در دورٔە ابتدايي، فراواني مفاهيم و مؤلفه هاي آموزش چندفرهنگي تنها ٤٣٦ مورد )کمتر از ٧ درصد( است که مؤلفه هايي همچون انعکاس تنوع قومي، مذهبي و محيطي و تنوع استفاده از روشهاي تدريس ، ارزشيابي، مواد و محيط يادگيري است و بيشترين ميزان بار اطلاعاتي و ضريب اهميت را در همه واحد ضبط شمارششدٔە کتابهاي تعليمات اجتماعي و بخوانيم دورٔە ابتدايي دارد.
اين رويکرد بر اصول و مؤلفه هايي بدين شرح استوار است : درک و فهم ؛ برانگيختن حس احترام و تحمل اختلاف و تفاوتهاي بين فرهنگي ١ )٤٧٥ :٢٠١٠ ,Ngo(؛ به رسميت شناختن تنوعهاي فرهنگي موجود در کشور و جهان )عزيزي و همکاران، ١٣٨٩: ٥٧(؛ ايجاد نگرش مثبت به ويژگيهاي فرهنگي، قومي، تمدني و کاهش تبعيض ٢ و تعصب نژادي )٢٢٦ :٢٠١٣ ,Brown(؛ توانمندسازي فرهنگ مدرسه و ساختارهاي آن در ايجاد تساوي و برابري آموزشي براي همگان ),Nethsinghe ٣٨٤ :٢٠١٢(؛ رفع نيازهاي کودکان اقليت و رهايي از سردرگمي هويتي آنان ٣ ),Moorehead ١٤٧ :٢٠١١(؛ انعکاس تنوع قومي، نژادي، محيطي، ديني و مذهبي در برنامه هاي درسي )جوادي، ١٣٧٩: ١٨(؛ تنوع در استفاده از روشهاي متنوع تدريس ، مواد آموزشي و روشهاي ارزشيابي و جز اين ها.