Abstract:
هدف پژوهش حاضر، بررسی دستاوردهای حکومت آل بویه عراق برای ساختار سیاسی - فرهنگی جهان اسلام می باشد. آل بویه پس از تصرف بغداد به رغم اختلافات مذهبی - نژادی با خلفای عباسی بنا به ملاحضات سیاسی - فقهی از براندازی خلافت سنی عباسی خوداری کردند. آنان با توجه به شرایط عراق پاره ای تمهیدات اعمال کردند که بر قوم مغلوب بتوانند مدیریت سیاسی خود را اعمال کنند. تکیه آل بویه بر دیوان سالاری توانمند ، اقدامات عمرانی – فرهنگی و دوری از تعصبات مذهبی عاملی مهم برای حفظ قدرت آنان بود . آل بویه به دلیل اختلافات قومی و ایدئولوژیکی با دیگر رقبا؛ سیاست تسامح و تساهل را در پیش گرفتند. لذا مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی بر آن است که دستاوردهای فرهنگی و
سیاسی دولت آل بویه در عراق را تبیین تاریخی نماید . از یافته های مهم پژوهش نیز ، در دوره آل بویه رشد تشیع و علنی شدن شعایر و مناسک آن، پرورش دانشمندان و رواج فقه شیعی، رواج همزیستی مسالمت آمیز سیاسی و مذهبی با توجه به تنوع قومی و فرق متعدد اسلامی، رشد مباحثات علمی، کلامی و فلسفی اسلامی و احیاء نقش عنصر ایرانی در مناسبات سیاسی جهان اسلام می باشد.
Machine summary:
"لذا در پژوهش پیش رو، سوال اصلی آن چنین سامان یافته است : اتخاذ سیاست تسامح و تساهل آل بویه چه تأثیراتی بر ساختار سیاسی و مذهبی جهان اسلام گذاشت؟ فرضیه پژوهش بدین قرار است: افزایش قدرت سیاسی آل بویه در ایران و تصرف بغداد با وجود اختلافات مذهبی و قومیتی سبب گرایش به تساهل سیاسی و مذهبی و اهتمام به توسعه علمی و فرهنگی هم برای بقاء حکومت آنان و هم رواج فرهنگ ایرانی و اسلامی بود.
ضمن آنکه نهاد دینی شیعی علی رغم همه گسترش و رشد خود با وجود خلافت عباسی و کثرت جمعیتی اهل سنت با تعدد فرق و اختلافات فقهی و معرفت شناسی از پشتوانه ایدئولوژیکی منسجم و یکدستی برخوردار نبود و تنها عامل بازدارنده زور و قدرت بود که با افول آن این ائتلاف نسبی شکننده شیعیان نیز تداومی نداشت.
قرن چهارم، با تأسیس حکومت شیعی آل بویه، قرن آزادی عقاید و رشد فلسفه تعقلی و کلام و سایر زمینه های علمی به شمار می رفت و شیعه نیز به عنوان یک مسلک مذهبی راه خود را برای ابراز وجود مقتدرانه در بین سایر فرق اسلامی خاصه اهل سنت باز کرد.
اما عامل مهم دوم، اعتقادات شیعیان که در بطن خود مدارا و گذشت و تساهل را با قوی بودن رویکردی عقلی داشت و این امر نیز در اتخاذ این سیاست موثر بود اما با نگاهی واقع گرایانه علاوه بر عوامل روانی و فرهنگی ذکر شده ، آل بویه به خوبی دریافتند که با وجود اختلافات مذهبی (فرق مختلف سنی و شیعه) و تفاوت های قومیتی مصالحه و آزادی نسبی برای ادیان سبب کاهش تعصبات و کینه توزیهای دینی است ."