چکیده:
«ریشهیابی» و «اصالت» واژگان بهعنوان دو محور مهم برای معادلیابی صحیح در فرآیند ترجمه و تفسیر قرآن تلقی میشوند. در این راستا این مطالعه سعی دارد تا به کاربست آنها در ماده قرآنی «صلی» بپردازد. این ریشه 25 بار در قرآنکریم در ساختارهای مختلفی بهکار رفته و معانی متفاوتی برای آن ذکر شده که در میان آنها معنای «داخل شدن» بیشتر از همه به چشم میخورد. همچنین به دلیل شباهت این ریشه و ریشه «صلو»، معمولا توجه چندانی به آن نشده و حتی برخی، متوجه تمایز این دو ریشه نشدهاند. با توجه به مبهم بودن معنای این ریشه و کاربردهای آن در قرآن، این تحقیق بهدنبال آن است تا با تکیه بر کتب لغت دست اول و برخی تفاسیر متقدم و نیز لغتنامههای زبانهای سامی و آفروآسیایی در حوزه مطالعات معناشناسی، با روشی توصیفی-تحلیلی و مراجعه به منابع کتابخانهای، معنای شفافتری از این ریشه نسبت به آنچه در بیشتر ترجمههای فارسی قرآنکریم و برخی تفاسیر آمده، ارائه دهد. بنابر مطالعات صورت گرفته، این ریشه در اصل به معنای «لزوم» و «ارتباط» بوده و پس از آن در سایر معانی خود همچون «دریافت حرارت آتش»، «بریان شدن» و «داخل شدن» بهکار رفته است.
خلاصه ماشینی:
2-8- خلاصه مباحث لغتشناسان مسلمان با توجه به آنچه ذکر شد، مشخص میشود که معنای «دخل» یا «أدخل» که امروزه برای این واژه رواج یافته، معنایی است که در کتب لغت دست اول، به آن اشاره نشده، ولی با مرور زمان و از قرن پنجم به بعد، کم کم رایج شده و در نهایت، در عصر حاضر بهعنوان معنایی متبادر به ذهن، مخصوصا در بیشتر ترجمههای فارسی قرآن (که در قسمتهای بعدی به آن اشاره میشود)، بهکار رفته است؛ درحالیکه معنای اصلی این ریشه بر اساس کتب لغت متقدم، در ثلاثی مجرد، معنایی مرکب از مؤلفههای «لزوم» و «قرب» و در ثلاثی مزید، مرکب از «عرض»، «إلزام» و «تقریب» است و بدین جهت که بیشتر، در رابطه با آتش، عذاب و امثال آن بهکار میرود، نتایجی همچون دریافت حرارت آن، کباب شدن، گداخته شدن و سوختن را بهدنبال دارد.
با توجه به موارد ذکر شده از منظر لغتشناسان و مفسران، مشخص شد که ماده «صلی» دارای چندین مؤلفه معنایی ازجمله «ملازمت» و «نزدیک شدن» در کاربرد ثلاثی مجرد و «عرضه کردن»، «نزدیک کردن» و «الزام» در کاربرد ثلاثی مزید میباشد و چون بیشتر در رابطه با آتش و امثال آن بهکار میرود، دو معنای ثانویه «داخل شدن» و «سوختن» را نیز در برمیگیرد، بنابراین، معنای «داخل شدن» تنها یکی از مؤلفههای معنایی این ریشه، آن هم به صورت ثانویه است؛ لذا مساوی گرفتن دو ریشه «صلی» و «دخل» و نادیده گرفتن سایر مؤلفههای معنایی «صلی»، باعث عدم دقت در ترجمه و تفسیر و دور شدن از غرض اصلی متکلم است.