چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی نقش گرافیک در طراحی کتابهای درسی دانشگاهی است .
برای این منظور در این پژوهش از دو مطالعه مکمل استفاده شده است : در مطالعه اول
که به روش توصیفی پیمایشی صورت گرفت به ارزیابی ملاکی وضعیت موجود طراحی
گرافیک کتابهای درسی دانشگاهی از دیدگاه مخاطبان پرداخته شد و در مطالعه دوم که
به روش تحلیل محتوای دیداری صورت گرفت، طراحی گرافیک کتابهای درسی منتشر
شده از سوی ناشران معتبر بین المللی بررسی شد . در مطالعه اول، جامعه آماری 276
نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشکده روا ن شناسی و علو م تربیتی دانشگاه تربیت
معلم تهران بودند . روش نمونه گیری در این مطالعه از نوع سرشماری بود . در مطالعه
دوم، جامعه آماری کتابها ی درسی منتشر شده از سال 2003 به بعد بود که ناشران
معتبر بین المللی: جان وایلی، مک گروهیل، راتلج و سیج در زمینه علوم رفتاری و تربیتی
منتشر کردند . روش نمونه گیری در این مطالعه از نوع در دسترس بوده است. ابزار
پژوهش شامل پرسش نامه ای محقق ساخته و یک چک لیست جهت ارزیابی طراحی
گرافیک کتابهای درسی بو د . جهت سنجش روایی صوری، پرسش نامه در اختیار تعدادی
از استادان دانشگاه هنر تهران و گروه علوم تربیتی دانشگاه اصفهان قرار گرفت و جهت سنجش پایایی پرسش نامه، از ضریب آلفا کرانباخ استفاده شد . نتایج حاکی از ضریب
60%در مولفه طراحی جلد82/ 0 در مولفه طراحی متن، 83 / 0 در مولفه طراحی جلد، 82 / پایایی 60
0طراحی عکس و نقاشی و 74 / طراحی شکل و جدول، 88
طراحی صفحه بود . نتایج مطالعه اول نشان داد که دانشجویان طراحی کتابهای درسی
را در تمامی مولفه ها به طور معن داری از سطح متوسط (میانگین 3 در پرسش نامه )
ارزیابی کردند . از نظر تطابق با ملاکها، مولفه طراحی متن (p≤0/ ضعیف تر ( 01
به (p≤0/ بالاترین رتبه و طراحی عکس و نقاشی پایین ترین رتبه را در سطح خطای ( 05
دست آوردند . نتایج مطالعه دوم شاخصهایی را در زمینه طراحی هر یک از مولفه ها
(قطع کتاب، نوع چاپ، طراحی جلد، طراحی صفحه، طراحی متن، طراحی تصویر )
به دست داد.
خلاصه ماشینی:
یافته های پژوهش سؤال ١: طراحی (جلد، مـتن ، شـکل و جـدول، عکـس و نقاشـی و صـفحه ) کتابهـای درسـی ، برمبنای ملاکهای موجود، از دیدگاه مخاطبان (دانشجویان) چگونه است ؟ جدول ١ مقایسة نمره های ارزیابی دانشجویان از طراحی کتابهای درسی با میانگین فرضی ٣ میانگین انحراف معیار خطای معیار درجه آزادی سطح معنی داری مؤلفه ها (X) (SD) (SE) t (df) (sig) 0/00 طراحی جلد 2/72 0/52 /032 -8/63 266 p/01 0/00 طراحی متن 2/86 0/48 0/029 -4/68 266 p/01 طراحی شکل و 0/00 266 -14/89 0/032 0/52 2/53 جدول p/01 طراحی عکس 0/00 266 -13/63 /039 0/64 2/47 و نقاشی p/01 0/00 طراحی صفحه ٢/٥٤ 0/52 0/032 -14/22 266 p/01 براساس داده های جدول ١، با توجه به این کـه t مـشاهده شـده در تمـامی آزمونهـا از مقدار بحرانی جدول در سطح خطای ٠٠١≥p کوچک تر بوده اسـت ، بنـابر ایـن از دیـدگاه دانشجویان در طراحی کتابهای درسی دانشگاهی در تمامی مؤلفه هـا (جلـد، مـتن ، شـکل و 1 2 1.
برای پاسخ به این سؤال ٦ مؤلفه در نمونه آماری بررسـی شـد کـه بـه ترتیـب نتیجـه بررسیها ارائه می شود: مؤلفه اول : قطع کتاب جدول ٣ بررسی قطع مطلوب کتابهای درسی دانشگاهی قطع فروانی فراوانی باقی مانده X2 درجه آزادی سطح معنی داری مشاهده شده مورد انتظار 0/00 5 33/2 -3/7 6/7 3 16×24/5 p/05 -2/7 6/7 4 15/24×22/86 6/3 6/7 13 18/5×23/5 -5/7 6/7 1 14/5×22/5 -4/7 6/7 2 21×27/5 10/3 6/7 17 15/56×23/5 با توجه به داده های جدول ٣، می توان بـا ٩٥ درصـد اطمینـان اذعـان نمـود کـه بـین فراوانی مشاهده شده و مورد انتظار تفاوت وجـود دارد.