چکیده:
زبانها و گویشهای در خطر، بسان آینهای از فرهنگ و پیشینه تمدنی هر کشور، بخش مهمی از میراث معنوی و هویت ملی است. گویششناسی اقدامی روشمند است که در ایران مطالعات آن پیشینه مفصلی ندارد و عمدتا به پایاننامههای تحصیلی در زبانشناسی و چند شاخه دانشگاهی مرتبط محدود میگردد. با وجود آغاز این مطالعات دانشگاهی از حدود دهه 1340 شمسی، هنوز واحد درسی قطعی و فراگیر به نام «گویششناسی» در برنامهریزی آموزشی رشتههای ذیربط وجود ندارد و طبعا تدوین کتاب درسی ویژهای به این نام را سازمانهای مرتبط با نشر کتاب درسی دانشگاهی انجام ندادهاند. مقاله حاضر، پس از مرور برخی توجهات بینالمللی و تلاشهای علمی در این حوزه به معرفی اجمالی گویشهای ایرانی و شاخههای متنوع آن و در ادامه، به ارائه تصویری جامع از مطالعات داخلی آن میپردازد و نهایتا پس از تبیین الگو و نمایاندن دشواریهای مسیر، درج واحد درسی گویششناسی توصیه میشود تا در ادامه تدوین کتاب درسی مربوط توسط نهادهای مسئول به منظور اطمینان از ارائه هدفمند آن محقق گردد.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله ، پس از مرور برخـی از توجهـات بـین المللـی و تلاشهای علمی صورت گرفته در حوزة گـویش شناسـی ، بـه معرفـی اجمـالی گویـشهای ایرانی و شاخه های متنوع آن میپردازیم و در ادامه ، تصویری جـامع از مطالعـات داخلـی این حوزه برای اطلاع علاقه مندان ترسیم مـی کنـیم و نهایتـاً پـس از تبیـین نقـشۀ راه و * عضو هیئت علمی گروه زبان انگلیسی دانشگاه بیرجند ** عضو هیئت علمی مرکز همکاریهای علمی و بین المللی وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری تاریخ دریافت : ١٣٩٠/١٠/١٠ تاریخ پذیرش : ١٣٩٠/١٢/٢١ نمایاندن دشواریهای مسیر، درج واحد درسی گویش شناسی در برنامۀ آموزشی رشته های ذیربط به عنوان راهکاری کارآمـد جهـت ارتقـای کیفـی پژوهـشهای آتـی و شـتاب در تکمیل اطلس گویش شناسی ایران ، به برنامه ریزان آموزشی قویاً توصـیه مـی گـردد تـا در ادامه نیز، تدوین کتاب درسی مربوط توسط نهادهای مسئول به منظور اطمینـان از ارائـه هدفمند آن محقق گردد.
بدین منظور، پیشینۀ مطالعات گویشی در داخل کشور به اختصار معرفی میگردد و در نتیجه موضوع خلأ واحد درسی فراگیـر و مجزایی به نام «گویش شناسی » در برنامـۀ آموزشـی دورههـای کارشناسـی ارشـد و دکتـری رشته های زبان شناسی ، فرهنگ و زبانهای باستانی و سایر شاخه های مـرتبط در دانـشگاههای کشور بررسی میشود و متعاقباً به این نکته اشاره خواهد شـد کـه ضـرورت تـدوین کتـاب درسی جامعی در این باب به وسیله سازمانهای ذی ربط چون سازمان مطالعه و تدوین کتـب علوم انسانی دانشگاهها (سمت ) و مرکز نشر دانشگاهی ضرورت دارد؛ باشـد تـا از رهگـذر برجسته سازی موضوع ، خلأ مورد اشاره با برنامه ریزی مسئولان امر به سرعت برطرف شده و زمینۀ آشنایی تخصصی دانشجویان و پژوهشگران با روشهای علمی مستندسازی گویـشهای در معرض خطر بیش از پیش فراهم شود و روند ثبت و توصـیف ایـن گویـشها از تـضمین کیفی بیشتری برخوردار گردد.