چکیده:
موضوع مبالغه در علوم گوناگون زبان عربی مورد توجه بوده اما کمتر به این مفهوم در افعال مزید- به ویژه در قرآن کریم- توجه شده است. فراوانی مبالغه در افعال مزید قرآن و نهفتههای معنایی این صیغهها و عدم توجه کافی مترجمان در برگردان آنها، پژوهش و بررسی این موضوع را ضروری مینماید. در پژوهش حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی چالشهای مفهوم مبالغه و برگردان آن در افعال مزید قرآن مورد بررسی قرار گرفته است که هدف آن، معرفی این چالشها و در نهایت ارائه ترجمهای دقیقتر از قرآن است. بر اساس یافتههای این پژوهش، میتوان دستکم سه چالش مهم در این زمینه برشمرد که عبارتاند از: تعدد معانی بابهای مزید و غلبه معانی مشهورتر، درهمتنیدگی دو مفهوم «کثرت» و «مبالغه»، و اشتباه در تشخیص موضوع مبالغه. دیگر آنکه بررسی آیات نمونه در این پژوهش نشان میدهد که عموم تفاسیر و ترجمههای فارسی از همهگیری گونهای ضعف و نارسایی در شناخت و انتقال مفهوم مبالغه افعال مزید در قرآن رنج میبرند. افزون بر این، شیوه تحلیل آیات در این پژوهش آشکار میسازد که تشخیص دلالت افعال بر مبالغه، ساده نیست و تنها با تکیه بر معنای صرفی صیغهها و کلیاتی که در کتابهای صرف در این باره آمده است نمیتوان بدان پیبرد، بلکه تدقیق در بافت آیات و تحلیل فضای آن با استفاده از قرینههای درون و فرامتنی برای تشخیص دلالت مبالغه در افعال قرآن ضروری است.
خلاصه ماشینی:
واژگان کلیدی: دلالتهای معنایی قرآن، مبالغه، افعال مزید، ترجمه قرآن، بافت سخن 1- مقدمه 1-1- تعریف مسأله آنچه که اهتمام به زبان قرآن را از حد معمول فراتر برده و دامنه آن را نزد دانشمندان مسلمان و مفسران، بسیار گسترده کرده، این است که «زبان قرآنی یک زبان هنری هدفمند است که در آن هر واژه، بلکه هر حرفی، برای مقصودی [و با غرض انتقال معنایی دقیق] به کار رفته است و این ویژگی نه تنها در یک آیه یا یک سوره، بلکه در سراسر قرآن رعایت شده است» (سامرائی، 2006: 10).
در این بخش، برای هریک از چالشها، نمونه آیاتی از قرآن آمده و با استناد به بافت کلام و قرینههای لفظی و غیرلفظی همراه آن، چگونگی دریافت مفهوم مبالغه از افعال مزید در آن تبیین شده است.
اما اگر گفته شود: «قطع» و «کسر»، یعنی صیغه فعلها به تفعیل دگرگون گردد، این بناء جدید، دلالت مبالغه و تکثیر را نیز منتقل خواهد کرد؛ «زیرا در معنای این وزن، زیادتی است که در لفظ [مجرد] نیست» (شلاش، 1971: 42)؛ یعنی زیادت، دلالتی را در فعلهای مزید پدید میآورد که در اصل لغوی آن، نیست.
گزیدهای از آنچه در این باره گفتهاند چنین است: - أفعل: سیبویه گفته است که گاهی این صیغه به معنای فعل و برای دلالت بر کثرت و مبالغه میآید (سیبویه، 1988، ج4: 63).
3- چالشهای شناخت مفهوم مبالغه در فعلهای مزید قرآن 3- 1- چالش اول: تعدد معانی بابهای مزید و غلبه معانی مشهورتر هریک از ابواب مزید، چندین معنا دارد؛ اما برخی از این معانی مشهورترند، یعنی میتوان گفت که هریک از بابهای مزید با یک یا چند معنای غالب شناخته میشود.