چکیده:
مقالهی حاضر گزارش پژوهشی است که با استفاده از روش پیمایشی و تحلیل محتوا به هنجاریابی«استاندارد قابلیتهای سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی»پرداخته است.جامعهی پژوهش را دانشجویان تحصیلات تکمیلی چهار دانشگاه فردوسی،تهران،شیراز،و چمران تشکیل دادهاند.اطلاعات لازم در بخش پیمایشی با استفاده از پرسشنامه و به شیوهی خود اظهاری،از یک نمونه 650 نفری جمعآوری شد که 48%(316نفر)به آنها پاسخ دادند.در بخش تحلیل محتوا نیز مقولات مرتبط با سواد اطلاعاتی از چهار سند توسعهی ملی(سند چشمانداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران،سند برنامه چهارم توسعه اجتماعی اقتصادی کشور،سند راهبردی«نظام توسعهی علمی کشور»»،سند توسعهی پژوهش و فناوری)استخراج گردید و مورد آزمون قرار گرفت.نتایج تحقیق نشان داد که از نظر وضعیت سواد اطلاعاتی،اگرچه نمرات کسب شده در سطح قابل قبولی (میانگین بالاتر از 3/7)قرار دارد،بین دانشجویان رشتههای علوم انسانی و غیر علوم انسانی، بین دانشجویان مناطق مختلف دانشگاهی،بین دانشجویان دختر و پسر،و بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکتری تفاوت معنادار مشاهده میشود.میانگین کسب شده برای دانشجویان رشتههای علوم انسانی،برای دانشجویان دختر،و برای دانشجویان دورههای دکتری بالاتر از همتایان مورد مقایسه با آنان میباشد.در تحلیل محتوایی اسناد توسعهی ملی نیز مشاهده شد که میزان توجه بسیاری این اسناد به نقش اطلاعات و دانش در توسعهی اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی، توجه به برنامهریزی برای توسعه و ترویج آموزش سواد اطلاعاتی-بویژه برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی-را ضروری میسازد.
خلاصه ماشینی:
در بخش تحلیل محتوا،چهار سند توسعهی ملی به نامهای زیر،مورد بررسی قرار گرفتند تا نشانههایی از تأکید بررواج و به کارگیری علم در امور متفاوتی که سواد اطلاعاتی از ابزارهای اولیهی آنها است، مشخص شوند: *سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران *برنامه چهارم توسعه اجتماعی-اقتصادی کشور *سند راهبردی«نظام توسعه علمی کشور *سند توسعه پژوهش و فناوری ابزار گردآوری اطلاعات اطلاعات مربوط به بخش پیمایشی تحقیق با استفاده از یک پرسشنامهی محقق ساخته گردآوری شد این پرسشنامه مبتنی بر«استاندارد قابلیتهای سواد اطلاعاتی برای آموزش عالی» (ACRL,2000) است که توسط«انجمن کتابخانههای دانشکدهای و تحقیقاتی»ایالات متحده تدوین شده و در بسیاری کشورها به عنوان مبنای استاندارد برای آموزش سواداطلاعاتی،مورد پذیرش قرار گرفته است.
آزمون نظرات دانشجویان دانشگاه فردوسی دربارهی سواداطلاعاتی خود برمبنای حوزهی تحصیلی(77-n) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بنا برمندرجات جدول شماره 4،وجود تفاوت معنادار بین نظر دانشجویان گروه علوم انسانی و گروه غیرعلوم انسانی در رابطه با سواداطلاعاتی آنان،چه در بررسی پرسشنامه برمبنای هریک از استانداردها و چه برمبنای کل پرسشنامه،در مورد دانشگاه فردوسی تأیید میشود.
آزمون نظرات دانشجویان دانشگاه تهران دربارهی سواداطلاعاتی خود برمبنای حوزهی تحصیلی(88-n) (به تصویر صفحه مراجعه شود) نتایج مربوط به این فرضیه برای دانشگاه تهران(جدول شماره 5)نشان میدهد که فرضیهی موردنظر فقط در رابطه با استاندارد پنجم(درک بسیاری از موضوعات اقتصادی،حققی،و اجتماعی مربوط به استفاده از اطلاعات و رعایت اصول اخلاقی و قانونی در دسترسی به اطلاعات و استفاده از آن)تأیید میشود و در بقیهی استانداردها،در سطح 0/10 تفاوتها معنادار نیست و در سطح 0/50 نیز تنها به معناداری تفاوت در رابطه با استاندارد دوم(دستیابی مؤثر و کارآمد به اطلاعات مورد نیاز)میتوان اشاره کرد.