چکیده:
هدف اصلی این پژوهش، تبیین ماهیت نظام آموزش و پرورش ایران از آغاز دوره مدرن سازی تا امروز می باشد. برای دست یابی به این هدف از روش پژوهش تاریخی– تحلیلی بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که مولفه های اصلی و بنیادین در نظام آموزشی امروز ایران تقلیدگری، اقتدار گرایی و دین مداری است که هر یک حاصل یکی از جریان های تعیین کننده در شکل گیری نظام آموزشی است. مبنای تقلیدگر ایی از جریان اصلاح گرایانه عصر قاجار، اقتدارگرایی حاصل انتقال آموزش و پرورش به عرصه حکومت به ویژه پهلوی اول و دین مداری، مطالبه نظام برخاسته از انقلاب اسلامی و دولت جمهوری اسلامی است. تعامل این مولفه ها به نوبه خود سه مولفه گرایش به تمرکز و کنترل، کمیت گرایی و صورت گرایی را به عنوان مولفه های ثانویه در نظام ایجاد کرده است که برآیند تمامی آن ها، روح حاکم بر نظام آموزشی ایران است و تمامی هدف ها و برنامه های پیشنهادی مورد نظر آن را دگرگون می سازد.
خلاصه ماشینی:
دوره دوم از سال ١٣٠٦، اقدام آغازین برای همگانی کردن آموزش و حاکمیت عملی دولت بر آموزش است (٢٠٠٢ ,Ghaini &Mohammadi ;١٩٦٨ ,Seddigh) که به ویژه در دوره پهلوی اول به ایجاد یک نظام آموزشی متمرکز منجر میشود، آنگاه در دوره پهلوی دوم نیز ادامه مییابد و به وقوع انقلاب اسلامی ختم میشود.
طرحهای مختلفی از ماههای اول پس از پیروزی انقلاب از سوی کارشناسان برای رفع اشـکالات نظـام آموزشـی ارائـه شـد (١٩٨٨ ,Iran Great Council of cultural Revolution) و رهبران انقلاب، اصلاح بنیادین نظام آموزشـی را تاکیـد کردنـد Theorical Foundations of Formal Education System of Islamic Republic of) (٢٠١١,Iran، در عرصه عمل نیز کوشش های بسیاری برای اصلاح و بهبود برنامه ها و شرایط نظام انجام شده است ، اما همچنان دغدغه اسلامی کردن نظام آموزشی و اصـلاح زیرسـاختی آن مـورد تقاضـای رهبـران و نهادهای تصمیم گیرنده نظام جمهوری اسلامی است و تلاشی هشـت سـاله بـرای تهیـه سـند تحـول بنیـادین آموزشطوــپـرــوـررح هـوـــتــصاویی اب صـآــنـــلاشاحهدیامیان ننــمـدـــعادسطت ـــ.
ـــرح تغییــــــرات بنیــــــادین نظــــــام آموزشــــــی (١٩٨٨ ,Great Council of Cultural Revolution) و اصلاح نظام متوسطه بر اساس آن (وزارت آموزش و پرورش، امور اجرایـی نظـام جدیـد آمـوزش متوسـطه ،١٣٧٢)، طـرح پـژوهش در فلسـفه تعلـیم و تربیـت جمهوری اسلامی ایران (١٩٨٨,Bagheri) و بالاخره طرح بسیار گسترده سند ملی به تبـع سـند چشـم انـداز جمهوری اسلامی ایران در افق ١٤٠٤ هجری شمسـی مصـوب ١٣٨٢/٠٨/١٣ مؤیـد آن اسـت کـه بـا وجـود خواست و برخی تلاشها برای تغییر، این تلاشها کافی یا قرین به توفیق نبوده است .