چکیده:
»ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ« ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ »ﻓﻬﻢ«، ﺑﻪوﻳﮋه ﻓﻬﻢ ﻣﺘﻮن و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ روﻧﺪ آن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ. د 1. ش3. ﭘﺎﻳﻴﺰ 9831 »ﺗﺄوﻳﻞ« اﺻﻄﻼﺣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎدل ﻋﺮﺑﻲ آن دارد. از آﻧﺠﺎﻛﻪ اﻣﺮوزه ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ در ﺣﻮزهﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﻪوﻳﮋه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﻧﻘﺪی از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻪﺳﺰاﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ، ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺸﻪﻫﺎ و ﺑﻴﺎن ﺟﺎﻳﮕﺎه آن در زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺑﺪون واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﻏﺮب در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ، ﺿﺮوری ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ. اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر، ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺄوﻳﻞ در زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻋﺮب و روﻳﻜﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن را ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد و ﺑﺎ ﺑﻴﺎن اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﻧﻘﺪ، ﺧﻮد ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺄوﻳﻞ اﺳﺖ، ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﻧﻘﺪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻋﺮب و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻧﻮاع ﺗﺄوﻳﻞﻫﺎی ادﺑﻲ ﺑﺎ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ. روش و ﻣﻨﻬﺞ اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺷﻴﻮة ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ
خلاصه ماشینی:
اﻳﻦ ﺟﺴﺘﺎر، ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺄوﻳﻞ در زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻋﺮب و روﻳﻜﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آن را ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد و ﺑﺎ ﺑﻴﺎن اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﻧﻘﺪ، ﺧﻮد ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺄوﻳﻞ اﺳﺖ، ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در ﻧﻘﺪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻋﺮب و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از اﻧﻮاع ﺗﺄوﻳﻞﻫﺎی ادﺑﻲ ﺑﺎ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺄوﻳﻞ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪای ﺑﺲ ﻃﻮﻻﻧﻲ دارد و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻧﺰول ﻗﺮآن ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد، ﺑﺮرﺳﻲ آن ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص در ﺣﻮزة اﻳﻦ زﺑﺎن ﺿﺮوری ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ؛ از اﻳﻦ رو ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻛﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ در زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻋﺮﺑﻲ و ﺑﺮرﺳﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ روﻳﻜﺮدﻫﺎی آن، در راﺳﺘﺎی ﺗﺤﻘﻖﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻫﺪف ﮔﺎم ﻧﻬﺪ.
ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ )ﺗﺄوﻳﻞ(، ﭼﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ در ﺣﻮزة ﻧﻘﺪ ادﺑﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻋﺮب دارد؟ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت ﺑﺎﻻ، ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ زﻳﺮ، ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درﺑﺎرة ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﭘﺮدازد: واژهﺷﻨﺎﺳﻲ ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ، ﭼﻴﺴﺘﻲ ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ، ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ، واژهﺷﻨﺎﺳﻲ »ﺗﺄوﻳﻞ« و »ﺗﻔﺴﻴﺮ« و ارﺗﺒﺎط ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو واژه، روﻳﻜﺮدﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺄوﻳﻞ در زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺗﺄوﻳﻞ در ﻧﻘﺪ ادﺑﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻋﺮب.
88 ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﭘﮋوﻫﺶ، ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻧﺼﺮ ﺣﺎﻣﺪ اﺑﻮزﻳﺪ )3491(، ﻣﺤﻘﻖ و زﺑﺎنﺷﻨﺎس و آﻟﻴﺎت ﻣﺼﺮی در زﻣﻴﻨﺔ ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼح ﺗﺄوﻳﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﻚ، در ﻛﺘﺎب إﺷﻜﺎﻟﻴﺎت اﻟﺘﺄوﻳﻞ )2991م( را از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﻛﻨﻮن در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ.