چکیده:
موسیقی یکی از عوامل موثر در شعر و ادبیات جهانی است ؛ به ویژه اگر اثر شاعر از روی صدق باطن و انساندوستی سروده شده باشد و دور از تکلف و تصنع و در عین حال سرشار از انواع مختلف افزایندههای موسیقایی باشد. سعدی شیرازی و شمس الدین کوفی با برگزیدن دو بحر طویل و کامل که بهترین قالب ها برای بیان احساسات قلبی انسان هستند و با به کار بردن انواع مختلف صنایع بدیعی از قبیل جناس، مراعات النظیر، تضاد و... و همچنین الفاظ و هجاهای آهنگین و متناسب با معنا و فضای موسیقایی قصیده، به آهنگین تر شدن قصاید خود بیش از پیش کمک کردهاند. فضای موسیقایی این دو قصیده بیانگر خفقان روزافزون و فضای سنگین دوران حمله مغول است . در این دو قصیده فضایی سراسر اضطراب، اندوه، سوز درونی ، شدت و خشونت ، موج می زند و این نکات را می توان در آهنگ تکتک حروف قصاید او دید. در کنار این محاسن ، عرب نبودن شیخ شیراز و انحطاط حاکم بر جامعة عربی پس از حمله مغول، باعث بروز اشکالاتی مانند عیب اجازه و اصراف در موسیقی قصاید این دو شاعر گرانسنگ شده است . در این پژوهش تلاش شده است که با روش کتابخانه ای و استفاده از شیوة تحلیل ساختار، فضای موسیقایی در دو قصیدة سعدی شیرازی و شمس الدین کوفی مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش تلاش شده است که با روش کتابخانه ای و استفاده از شیوة تحلیل ساختار، فضای موسیقایی در دو قصیدة سعدی شیرازی و شمس الدین کوفی مورد بررسی قرار گیرد.
سؤالات تحقیق سؤالاتی که این پژوهش در صدد یافتن پاسخی برای آن ها است عبارت اند از: ١) سعدی شیرازی و شمس الدین کوفی احساسات خود را دربارة سقوط بغداد در چه قالبی بیان کردهاند؟ ٢) موسیقی شعر به معنای عام آن، شامل موسیقی بیرونی ، درونی ، کناری و معنوی به چه صورت در قصیدة سعدی ٢ و کوفی مورداستفاده قرار گرفته است ؟ ٣) افزایندههای موسیقایی چه نقشی در غنای موسیقایی این دو قصیده دارند؟ ٢-١.
قصیدة عربی سعدی در رثای مستعصم که می توان آن را یکی از طولانی ترین قصاید وی دانست ، از ٩٢ بیت تشکیل شده است و با این مطلع آغاز می شود: حبست بجفنـی المـدامع لا تجـری فلما طغی الماء استطال علی السـکر (سعدی، ١٣٧٢ ه .
با توجه به آن چه در بررسی موسیقی بیرونی قصیدة سعدی و شمس الدین کوفی گفته شد، می توان نتیجه گرفت که این دو شاعر بدون تصنع و تکلف و با توجه به قریحه و ذوق خود این اوزان را برای سرودن شعر به کار بردهاند.
شمس الدین کوفی از این صنعت برای غنای موسیقی قصیدة خود به خوبی استفاده کرده است .
قافیه های این قصیده به آهنگین تر شدن آن افزودهاند، اما دو عیب ١ از عیوب قافیه در قصیدة شمس الدین کوفی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می شود.