چکیده:
پژوهش حاضر نظریة دوگانسازی صرفی ١ اینکلاس و زول ٢ (٢٠٠٥) و ادعای اصلی این نظریه را مبنی بر شکل گیری دوگانساخت ها با نیاز مضاعف صرف به یک سازة زبانی با ویژگی های معین صرفی ـ معنایی ، با استفاده از برخی ساخت های صرفی زبان فارسی بررسی می کند. نظریة دوگانسازی صرفی فرایند تکرار٣ را ــ که در رویکردهای به دست آمدة پیشین ، نسخه برداری واجی ٤ تلقی می شود ــ اغلب ناشی از تکرار ویژگی های معین صرفی ـ معنایی می داند. برای پاسخ به این پرسش که آیا شکل گیری دوگانساخت های زبان فارسی در چهارچوب نظریة دوگانسازی صرفی قابل توجیه و تبیین است یا خیر، با درنظرگرفتن دو دسته شواهد معنایی و واژآرایی ، دادههایی از زبان فارسی در چهارچوب نظریة دوگانسازی صرفی تحلیل و بررسی می شوند. شواهد معنایی شامل تکواژگونگی ریشه ٥، ساخت های مترادف، تکرار بازتابی ٦، تکرار کامل میانی و ساخت های متقابل معنایی می شود. شواهد واژآرایی نیز عبارتاند از کسرة میانی ، ساختار «که » مبین بی تفاوتی ٧، میانوند، پیونده یا پی بست «ـو» و رونوشت موزون ٨. این پژوهش با ماهیت و روشی توصیفی ـ تحلیلی ، براساس دادههایی انجام شده که از زبان طبیعی و روزمرة مردم، آثار مکتوب در حوزة مطالعات صرف زبان فارسی و شم زبانی نویسندگان گردآوری شده است . تحلیل دادههای گردآوریشده نشان می دهد که اتخاذ رویکرد دوگانسازی صرفی ، افزونبر ارائة توصیف و تحلیلی جامع از فرایند تکرار در زبان فارسی ، امکان توصیف و بررسی ساختار و معنای دوگانساخت هایی را به دست می دهد که پیش از این امکان تحلیل مناسبی نداشتند.
خلاصه ماشینی:
"دانشیار زبانشناسی ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران دریافت : ٩٤/٣/١٩ پذیرش: ٩٤/٦/١٦ چکیده پژوهش حاضر نظریة دوگانسازی صرفی ١ اینکلاس و زول ٢ (٢٠٠٥) و ادعای اصلی این نظریه را مبنی بر شکل گیری دوگانساخت ها با نیاز مضاعف صرف به یک سازة زبانی با ویژگی های معین صرفی ـ معنایی ، با استفاده از برخی ساخت های صرفی زبان فارسی بررسی می کند.
ماهیت و روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است که پس از توصیف و معرفی نظریه دوگانسازی صرفی ــ که به صورت یک نظریة منسجم به دست اینکلاس و زول (٢٠٠٥) معرفی شده و بعدها اینکلاس (٢٠١٤) آن را به شکل مبسوطتری ارائه کردهاست ــ دادههایی از زبان فارسی در بررسی ادعای این رویکرد مبنی بر تکرار به مثابة دوگانسازی مشخصه های صرفی ـ معنایی ، توصیف و تحلیل می شود.
باتوجه به وجود چنین صورتهایی میان دو عنصر، و درعین حال کپی شدن عنصر اول به استثنای زنجیرة اول یا همان آغازه، معیارهای هم سانی واجی و هم جواری در نظریه نسخه برداری واجی نقض می شود؛ ولی چنین ساخت هایی در قالب نظریة دوگانسازی صرفی به عنوان شاهدی در تأیید شکل گیری دوگانسازی برمبنای ویژگی های معین صرفی ـمعنایی ، قابل توجیه اند.
همچنانکه در متن مقاله آمد، اینکلاس و زول نظریة دوگانسازی صرفی را به عنوان نظریه ای مطرح می کنند که دوگانسازی را شامل دو دختر می داند که در ویژگی های نحوی و معنایی هم سان باشند (٢٥ :٢٠٠٥)؛ اما توضیح این نکته ضروری است که در مفهوم و کاربرد گستردهتر دستور ساختی که نظریة دوگانسازی صرفی در آن گنجانده می شود، آنها دوگانسازی را شامل مواردی می دانند که رابطه ضروری میان دو عنصر هم سانی معنایی ، همانندی معنایی (ترادف یا حوزه معنایی یکسان) یا تقابل باشد (٦٥ :Ibid)."