چکیده:
ﻳﺎﻓﺘﻦ وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮک ﻣﻴﺎن اﺳﻄﻮرهﻫﺎی اﻗﻮام ﻫﻢرﻳﺸﻪ، اﻣﺮی ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺳﻄﻮرة آرش را از ادﺑﻴﺎت ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ اﻳﺮان ﺑﺎ ﻓﻴﻠﻮﻛﺘﺘﺲ از ادﺑﻴﺎت ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻳﻮﻧﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ اﺳﻄﻮرهﻫﺎ، ﻗﻬﺮﻣﺎنﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻫﺮ دو داﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﺗﻴﺮی، ﺑﻪ دو ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺳﺎﻳﺸﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪت در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎﻧﺸﺎن ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲﺑﺨﺸﻨﺪ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ ﺗﻴﺮ و ﻛﻤﺎن آرش ﺑﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﻲاﻓﺘﺪ، ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﻳﺰ ﺑﻲﻓﺮﺟﺎم دوازدهﺳﺎﻟﺔ اﻳﺮاند 1. ش3. ﭘﺎﻳﻴﺰ 9831 و ﺗﻮران ﺑﻪ ﺳﺮداری ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ و اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲرﺳﺪ و ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﻴﺮ و ﻛﻤﺎن ﻓﻴﻠﻮﻛﺘﺘﺲ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﻧﻤﻲآﻳﺪ، ﻧﺒﺮد دهﺳﺎﻟﺔ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮای ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺗﺮوا ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد. ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن در اﻳﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ، ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ 3 اﺳﻄﻮرهﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ، ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎی دو رواﻳﺖ را در دو ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺘﺎری و ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ذﻳﻞ ﻧﻪ ﻣﺤﻮر »ﻧﻮع ﺳﻼح دو ﻗﻬﺮﻣﺎن و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎی ﻣﺎﻓﻮق ﺑﺸﺮی، دﺧﺎﻟﺖ ﺧﺪاﻳﺎن در ﭘﺮﺗﺎب ﺗﻴﺮ، ارﺗﺒﺎط دو ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﺎ اﻣﺮ ﻗﺪﺳﻲ و ﭘﻴﻮﻧﺪ آن دو ﺑﺎ ﻣﻜﺎنﻫﺎی ﻣﻘﺪس، ﻓﺮﺟﺎم ﻛﺎر ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن از ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻴﻨﻮی، ﭘﺎﻳﺎندادن ﺑﻪ دو ﺟﻨﮓﻓﺮﺳﺎﻳﺸﻲ، ﻧﻘﺶ ﻣﺤﺎﺻﺮه در دو داﺳﺘﺎن و ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﻄﻮرهﻫﺎ ﺑﺮ ادﺑﻴﺎت ﭘﺲ از ﺧﻮد« و ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری و ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ آن دو را ذﻳﻞ ﻫﻔﺖ ﻣﺤﻮر »ﻣﻜﺎن، زﻣﺎن و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی آن، ﻗﺎﻟﺐ رواﻳﺖ، اﻧﮕﻴﺰة ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن، ارزشﻫﺎی ﻣﻠﻲ، ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر دو ﻧﺒﺮد و ﺗﻔﺎوت در ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن از ﻟﺤﺎظ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ«، ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ، ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪی و ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک اﻗﻮام ﻫﻢﺧﺎﻧﻮادة ﻫﻨﺪو اروﭘﺎﻳﻲ را، ﻛﻪ در ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎ و ﻗﺼﻪﻫﺎی آنﻫﺎ ﺗﺠﻠﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ، ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ
خلاصه ماشینی:
1 ﻣﺆﻟﻔﺎن ﻛﺘﺎب ﻧﻈﺮﻳﺔ ادﺑﻴﺎت )3791، ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ 2831(، ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦﺑﺎر ﻣﺎﺗﻴﻮ آرﻧﻮﻟﺪ در ﺳﺎل 8481 ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻄﻼح »ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ« آﻣﭙﺮ2، اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ از ﭘﮋوﻫﺶ ادﺑﻲ را ذﻳﻞ ادﺑﻴﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ3 در زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ راﻳﺞ ﻛﺮد )وﻟﻚ و وارن، 2831: 04(.
رواﻳﺖ ﺑﻠﻌﻤﻲ 66 ﺻﺮفﻧﻈﺮ از ﺗﻔﺎوت در ذﻛﺮ ﻧﺎم آرش ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اﻣﺮوزی و آوردن ﭼﻨﺪ ﻟﻘﺐ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﺮای وی )ﻣﺮد ﻗﻮی، ﺗﻴﺮاﻧﺪازﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮد( و ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺨﺺﻛﺮدن ﻣﺤﻞ ﺗﻴﺮاﻧﺪازی )ﻛﻮه دﻣﺎوﻧﺪ( و ﺟﺎی ﻓﺮوآﻣﺪن آن )راﺳﺖ ﺟﻴﺤﻮن(، ﻧﻘﻞ از ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮی اﺳﺖ.
رواﻳﺖ ﺑﻴﺮوﻧﻲ از داﺳﺘﺎن آرش)2531: 433-533(، ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ، از ﺟﻤﻠﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ وی ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن و دﺳﺘﺮﺳﻲ وی ﺑﻪ اوﺳﺘﺎ )ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻳﺎ ﺑﻲواﺳﻄﻪ(، آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺧﻮد در ﻣﺘﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮده )533(، ﻛﺎﻣﻞﺗﺮﻳﻦ رواﻳﺖ ﺣﻤﺎﺳﻲ از اﻳﻦ داﺳﺘﺎن اﺳﺖ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﻞ ﭘﺮﺗﺎب ﺗﻴﺮ از روﻳﺎن ﺑﻪ دﻣﺎوﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻠﻌﻤﻲ آن را ﺣﻤﺎﺳﻲﺗﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ.
ﻳﻜﻲ از ﻣﺸﺨﺺﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ آﻧﺠﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻓﻴﻠﻮﻛﺘﺘﺲ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺮوا ﺧﻮدداری ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻫﺮاﻛﻠﻴﺲ، ﭘﺴﺮ ﺧﺪا، ﺑﺮ ﻓﺮاز اﺑﺮﻫﺎ در ﺟﺰﻳﺮة ﻟﻤﻨﻮس ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﻓﻴﻠﻮﻛﺘﺘﺲ را ﺑﺮای رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺗﺮوا ﺗﺸﻮﻳﻖ و ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺧﻮد را ﭘﻴﺎمرﺳﺎن ﺧﺪا ﻣﻲداﻧﺪ: ﻫﺮاﻛﻠﻴﺲ: ﺻﺒﺮ ﻛﻦ، ای ﭘﺴﺮ ﭘﻮﺋﻴﺲ1، ﺗﺄﻣﻞ ﻛﻦ و ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺮا ﺑﻪدرﺳﺘﻲ ﺑﺸﻨﻮ!