چکیده:
در این مقال به بررسی ساختار نحوی «ما کان لیفعل» و برگردان آن در ترجمههای فارسیقرآن پرداختهایم. از نظر نحوی «ما» نافیه و اسم «کان» ضمیر مستتر «هو» و خبر آن محذوف وکلمه «مریدا» یا «مناسبا» و از این قبیل است که با توجه به معنای جمله در نظر گرفته میشود.«لام» «لیفعل» از حروف جر به شمار میآید و پس از آن «أن» ناصبه مقدر فعل مضارع رامنصوب میسازد. با تأویل به مصدر رفتن فعل مضارع توسط «أن» جار و مجروری شکلمیگیرد که متعلق به «خبر محذوف کان» است. دقیقترین و گویاترین معادل برای ترجمهساختار مورد نظر کلمه «هرگز» است. از میان مترجمانی چون «مجتبوی»، «مکارم»،«خرمشاهی»، «گرمارودی»، «استادولی»، «صفوی» و «کریم زمانی»، تنها «رضایی اصفهانی»از معادل «هرگز» در مواردی که این ساختار به کار رفته (غیر از دو مورد: یونس، 37 و یوسف،76) استفاده نموده است، و «مجتبوی»، «گرمارودی»، «استادولی» و «صفوی» اصلا از معادل«هرگز» استفاده نکردهاند.
خلاصه ماشینی:
"1 اشکال ترجمه مورد نظر این است که اولا از معادلیگویا که بهخوبی معنای آن را در زبان مقصد برساند،استفاده نشده است؛ چرا که معادل «بر آن نیست / بر آننبود» فقط ترجمه «قاصدا / مریدا» (خبر محذوف «کان»ناقصه) است؛ یعنی مترجم که عبارت «و ما کان اللهلیعذبهم» (انفال، 33) را به صورت «و خدا بر آن نیست کهآنان را عذاب کند» به زبان مقصد برگردانده، «ما کان» و«لام جحود» را ترجمه نکرده است.
1 ترجمه گرمارودی این مترجم در ترجمه ساختار مورد نظر از معادل «برآن نیست» در آیات 143 بقره، 179 آل عمران، 33 انفال،117 هود، 115 توبه؛ «سر آن نداشتند» در آیه 111 انعام؛«بر آن نبودند» در آیه 101 اعراف؛ «(چنین) نیست» در آیه70 توبه و 37 یونس؛ «نباید» در آیه 122 توبه؛ «نمیتوانست» در آیه 76 یوسف؛ «بر آن نبود»در آیه 40 عنکبوت؛ «چنان نیست» در آیه 44 فاطر استفاده کرده است.
درباره معادلی که وی در آیه 76 یوسف به کار بردهاست، اولا چرا در این آیه در ترجمه ساختار مورد نظر ازمعادل «هرگز» استفاده نکرده است؟ ثانیا چرا از معادل«جایز» استفاده نموده است؟ ثالثا چرا این کلمه (جایز) راداخل پرانتز نهاده است؟ ترجمه استادولی این مترجم در ترجمه این ساختار از معادل «بر آننیست» در آیات 143 بقره، 179 به جدول پایان این مقاله مراجعه شود.
ترجمه کریم زمانی این مترجم در ترجمه ساختار مورد نظر از معادل «هرگز» در آیات 143 بقره، 70 و 115توبه، 9 روم؛ «بر آن نیست» در آیات 179 آل عمران (دو بار)، 33 انفال؛ «نمیتوانست» در آیه76 یوسف؛ «نباید» در آیه 122 توبه؛ «حاضر نبودند» در آیه 101 اعراف؛ «بر آن نبوده» در آیه117 هود؛ «امکان ندارد» در آیه 37 یونس استفاده کرده است."