چکیده:
نقشه مفهومی یکی از راهبردهای یاددهی- یادگیری است که میتواند یادگیری معنادار را در دانش آموزان تسهیل کند و روابط بین مطالب درسی را بهصورت سلسله مراتبی نمایش دهد. مقاله حاضر بر اساس یافتههای پژوهشی تدوین شده است که در آن میزان اثربخشی استفاده از نقشه مفهومی در یادداری و درک و کاربست مفاهیم علوم تجربی ارزیابی شد. برای این منظور از یک طرح نیمه آزمایشی با گروه کنترل استفاده شد. جامعه آماری دانش آموزان پسر ششم ابتدایی شهر خوی در سال تحصیلی 93-92 بود. 4 کلاس درسی به روش نمونهگیری هدفمند (2 کلاس آزمایش و 2 کلاس کنترل) انتخاب شدند که در گروههای کنترل با روشهای مرسوم و در گروههای آزمایش با نقشههای مفهومی، مطالب درسی ارائه شد. برای اندازهگیری تأثیر استفاده از نقشههای مفهومی بر پیشرفت تحصیلی از آزمونهای پیشرفت تحصیلی با شاخصهای مقبول روایی و پایایی استفاده شد. برای تجزیهوتحلیل دادهها از تحلیل واریانس چند متغیره (MANOVA) و تحلیل واریانس تک متغیره(ANOVA) استفاده شد. یافتههای این پژوهش نشان میدهند که ارائه آموزش مبتنی بر نقشه مفهومی در مقایسه با روشهای مرسوم بر نمرههای دانش آموزان در درک و کاربست تأثیر مثبتی داشت، ولی در سطح یادداری مؤثر واقع نشد. در کل استفاده از نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس علوم تجربی نتیجه مثبت داشت.
خلاصه ماشینی:
ونگ و همکاران بیان میکنند: "نقشه مفهومی ابزاری است برای بازنمایی دانش به گونه ترسیمی در قالب شبکه ای از هسته ها و پیوندها و مجموعه ای از گزاره ها را شامل است و هر گزاره از یک جفت هسته و یک پیوند تشکیل مییابد که هسته ها را به هم مرتبط میکند همچنین برچسب های موجود در یک پیوند اطلاعاتی درباره ماهیت روابط ارائه میدهد" (به نقل از مصر آبادی و استوار، ١٣٨٨)؛ بنابراین ، نقشه مفهومی میتواند به عنوان یک راهبرد یادگیری قدرتمند که هم روابط بین عناصر محتوا و هم رابطه بین دانش جدید و قدیم را بازنمایی یا ترسیم کند، در نظر گرفته شود.
همچنین مصر آبادی و همکاران (١٣٨٨) در تحقیقی نشان دادند که آموزش مبتنی بر نقشه مفهومی در مقایسه با روش های مرسوم بر نمره های پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در دروس زیست شناسی و روان شناسی تأثیر مثبتی دارد.
با توجه به چنین کمبودی لازم به نظر رسید تا در قالب پژوهشی تأثیر استفاده از نقشه های مفهومی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در علوم تجربی پایه ششم بررسی شود؛ بنابراین سؤال پژوهشی را که مقاله حاضر در تلاش برای پاسخ به آن تدوین شده ، این است که استفاده از نقشه های مفهومی میتواند در پیشرفت تحصیلی و یادداری و درک و کاربست مفاهیم علوم تجربی تأثیر مثبتی داشته باشد؟ روش پژوهش طرح تحقیق پژوهش حاضر به صورت نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون میباشد.
فاضلی و آقا لطیفی (١٣٨٩) نیز در پژوهش انجام شده ، در میان دانش آموزان راهنمایی شهرستان دماوند، به این نتیجه دست یافتند که ارائه آموزش مبتنی بر نقشه مفهومی در مقایسه با روش های سنتی تدریس بر نمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایش تأثیر مثبت داشته است .