چکیده:
توجه به دانشآموزان نخبه و ممتاز یکی از ایدههای کانونی نظام تعلیم و تربیت هر جامعه است. هدف پژوهش حاضر، ارزشیابی چالشهای تفکیک دانشآموزان تیزهوش و سرآمد از دانشآموزان عادی میباشد. در این پژوهش روش آمیخته اکتشافی به کار گرفته شد. در بخش کمی، از روش توصیفی و در بخش کیفی، از روش مطالعه موردی کیفی استفاده شد. جامعهی آماری در بخش کمی، دبیران، دانشآموزان و والدین آنها در کلیهی مدارس استعدادهای درخشان و نمونه دولتی و تعداد 4 مدرسه عادی در استان بوشهر بود که 70 نفر از دبیران، 260 نفر از دانشآموزان و 70 نفر از والدین با روش نمونهگیری تصادفی طبقهای ساده انتخاب گردیدند. نمونهی بخش کیفی، شامل اعضای هیأت علمی دانشگاههای شهید چمران اهواز و دانشگاه شیراز و دبیران و دانشآموزان و دانشآموختگان دبیرستانهای تیزهوشان و نمونه دولتی استان بوشهر بودند. 15 نفر از اعضای هیأت علمی که قبلاً در زمینه تحقیق، دارای مطالعات و یا پژوهشهایی بودند با روش نمونهگیری هدفمند مطلوب و 30 نفر از گروههای ذینفع (والدین، دبیران، دانشآموزان، دانشآموختگان) با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب گردیدند. ابزار پژوهش در بخش کمی، پرسشنامه محققساخته و روش گردآوری دادهها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختمند بود. برای تحلیل دادههای کمی از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی مانند تحلیل واریانس تک راهه، استفاده شد و تحلیل دادههای کیفی با استفاده از تحلیل مضمون صورت گرفت. نتایج بخش کیفی نشان داد که رویکرد تفکیک در ایران عملکرد قابل قبولی را نداشته است، اما حذف این شیوه به دلیل فراهم نبودن بستر مناسب، امکان پذیر نمیباشد. گروههای ذینفع، تفکیک از آغاز سالهای ابتدایی، منزلت اجتماعی بالاتر در سطح جامعه و دستیابی به مشاغل بالاتر را از مهمترین عوامل تسهیل کننده در مسیر مدارس استعداد درخشان و نمونه دولتی و تعریف موجود از مفهوم سرآمدی، نگرش منفی و بیاعتمادی خانوادهها نسبت به عملکرد این مدارس و شدت امتحانات داخلی را مهمترین عوامل بازدارنده بر میشمارند. مخالفین بر دلایلی مانند ایجاد نظام طبقاتی، خلاقیت کشی، ایجاد حس رقابتگرایی مخرب و موافقین نیز بر دلایلی مانند ارزشمندی پرورش نخبگان، تقاضای جامعه برای آموزش کیفیتر و نیاز کشور به شناسایی این افراد، اشاره داشتهاند. نتایج حاصل در بخش کمی پژوهش نیز نشان داد که تفاوت معناداری بین نگرش دانشآموزان، اولیاء و دبیران نسبت به ضرورت تربیتی تفکیک و کارکرد جذب وجود ندارد؛ اما در نگرش آنها به ضرورت اجتماعی تفکیک، تفاوت معنادار است. نزدیک به 60% دانشآموزان نسبت به مطلوبیت و کفایت آزمون ورودی تردید دارند و تقریباً نزدیک به نیمی از هر سه گروه معتقدند تجدیدنظر اساسی در شیوهی گزینش دانشآموزان، یک الزام است. تفاوت معناداری بین گروه های ذینفع نسبت به پرورش مؤلفههای سرمایه اجتماعی وجود دارد و تفکیک دانشآموزان تیزهوش و سرآمد از دانشآموزان عادی نتوانسته است موجب افزایش سرمایه اجتماعی دانشآموزان شود.
Paying attention to the elite and talented students has been one of the central ideas of the education system in each community. According to this, the aim of this study is assessment of challenges of seperation of gifted and talented students. Research method is an exploratory mixed type. The data were collected, using both qualitative (interviews) and quantitative (researcher - made questionnaire) method. The questionnaire used in this study, included the intellectual foundation of separation with 30 items, and three subscales with reliability of 0.73, facilitating factors subscale with 21 items and the reliability coefficient of 0.83, inhibiting factors subscale with 12 items and a coefficient reliability of 0.85, social capital subscale with four subscales and 29 items, with a coefficient reliability of 0.84. The population in quantitative part was included all of the talented and gifted student’s schools and 4 regular schools in Bushehr province. The samples were appointed of 260 students, 70 parents and 70 teachers. In qualitative part, 15 faculty members of Shiraz University and Shahid Chamran University of Ahvaz and 30 stakeholders (parents, teachers, and students) were interviewed. The qualitative results of this study showed that the separation approach, was not an acceptable performance in Iran, but because of lacking a suitable situation, omitting this approach is not allowed. After identifying the facilitating and inhibiting factors through the talented schools, these factors were presented for stakeholders groups, and the results showed that the factors such as: separation from the first years of primary school, higher social status, and obtaining the best jobs are the most important facilitating factors. Also, the current definition of talented, negative attitude of parents to these schools, and difficulty of internal exams in these schools are the most important inhibiting factors. In quantitative section of results, there was not found any significant differences between the attitudes of different stockholders groups to educational nessesity of separation, and to development of social capital' parameters. Separation of talented students could not raise the social capital of them.
خلاصه ماشینی:
اما وضعیت اقتصادی آموزش وپرورش کشور، جمعیت کثیر دانش آموزی، رشد گسترده ی مدارس استعداد درخشان و نمونه دولتی و سایر مدارسی که از آنان به عنوان مدارس خاص یاد میشود، در سال های اخیر و فقدان امکان تحصیل اقشار کم درآمد در این مدارس ، از سویی؛ و توجه همه جانبه به لزوم پیشرفت علمی و تکنولوژیکی در کشور از سوی دیگر، موجب شده است تا شیوه ی "تفکیک " دانش آموزان نخبه و ارائه آموزش ها و برنامه های ویژه به آن ها، همیشه مورد بحث و نقد و محل اختلاف نظر متخصصان و صاحب نظران باشد.
متغیرهایی در افراد سرآمد همچون صفات شخصیتی (زیدنر و شانی زینوویچ ، ٢٠١١)، ابعاد سلامت روان 4 (بلیلشک ، صفوی، و محمودی ٥، ٢٠١٠)، هوش چندگانه ٦ و مهارت حل مسئله ٧ (کو، ماکر، سو، و هو٨، ٢٠١٠)، سبک یادگیری (آلتون و یازیچی ٩، ٢٠١٠)، عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و روانی، ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 - Herzog 6- multiple intelligences 2- Wright & Leroux 7- problem solving 3- Gross & John 8- Kuo, Maker, Su & Hu 4- mental health 9- Altun & Yazici 5- Balilashak, safavi & Mahmoudi تأثیرگذار بر سرآمدی (ماندلمن ، تان ، الجووقیمن ، گریگورنکو١، ٢٠١٠)، مورد بررسی قرار گرفته اند؛ اما باید توجه داشت که شاید در این پژوهش ها تعریف از تیزهوشی، همان سرآمدی تحصیلی نباشد.
در تحقیق حاضر، کلیه دانش آموزان دبیرستان های ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1- Mandelman,Tan, Aljughaiman & Grigorenko 4- Ramzi, Pakdaman & fathabadi 2-Cho & etal 5- Ziegler & stoeger 3- Lopez & Sotillo استعدادهای درخشان و نمونه دولتی استان بوشهر که در این مدارس مشغول به تحصیل هستند، سرآمد محسوب میشوند.