چکیده:
بسیاری از نظریهپردازان ترجمه به نقش باهمآیی در ترجمه اذعان کردهاند و در بخشی از مطالعات خود، نقش این پدیدة زبانی در ترجمه را بررسی نمودهاند، اما در حوزة ترجمة قرآن، هنوز این مسئله بررسی نشدهاست و با چالشهای زیادی روبهروست. در پژوهش حاضر با تکیه بر دیدگاههای نیومارک، بیکر و لارسون از یک طرف، و ترجمة قرآن از طرف دیگر، یک تقسیمبندی جدید از چالشهای ترجمه در باهمآییهای قرآنی، فارغ از تقسیمبندی نحوی آن، ارائه شدهاست و با استخراج شواهدی برای این چالشها از ده ترجمة معاصر قرآن، راهکارهایی برای حل این چالشها پیشنهاد میکند. جامعة آماری این پژوهش شامل صد باهمآیی قرآنی است که بر اساس معیار بسامد از قرآن استخراج شدهاند و مواردی از باب نمونه در این مقاله به بحث گذاشته شدهاست. پنج چالشی که در باهمآییهای قرآنی فراروی مترجم است، عبارتند از: 1ـ برداشت نادرست از یک باهمآیی. 2ـ تفاوت بین درست بودن و طبیعی بودن معادلها در زبان فارسی. 3ـ تفاوت ترتیب قرار گرفتن باهمآییها در زبان مبدأ و مقصد. 4ـ رعایت وحدت معادل. 5ـ یکسانسازی و هماهنگی در معادلها و ترجمة واحد از باهمآییهای مختلف در قرآن. با عنایت به این چالشها و راهکارهای پیشنهادی نگارندگان، میتوان ترجمهای شیواتر و رساتر از قرآن ارائه کرد.
خلاصه ماشینی:
«باهمآیی» پدیدهای است که تعریفی مشخص و همگانی برای آن وجود ندارد، ولی میتوان آن را بدین صورت تعریف کرد: «باهمآیی، وقوع دو یا چند واژه در کنار هم یا با فاصلة کوتاهی درون یک پیکرة زبانی است که از بسامد بالایی برخوردار است، بهگونهای که نتوان این وقوع را تصادفی دانست» (Sung, 2003: 17)؛ مثلا در زبان فارسی، دو صفت «فاسد» و «گندیده» با همة مشابهت معنایی، همآیندهای مختلفی دارند و عرف زبان فارسی مشخص میکند که یکی با شیر (شیر فاسد) و دیگری با تخممرغ (تخممرغ گندیده) همنشین میشود.
در مقالة حاضر، ضمن مد نظر قرار دادن این چالشها و بررسی نظری آنها و ارائة مثالهایی تطبیقی برای هر مورد، به برخی از چالشهای جدید در ترجمة باهمآییهای قرآنی اشاره شدهاست.
تنش بین درست بودن و طبیعی بودن در ترجمة باهمآییهای قرآنی، درست بودن یا نادرست بودن مطرح نیست، بلکه مسئلة مهمتر، طبیعی یا غیرطبیعی بودن است که این امر در تعریفهای ترجمه نیز مد نظر بودهاست و در ترجمههای قرآنی کمتر رعایت شدهاست.
5. برداشت نادرست از یک باهمآیی قرآنی و در نتیجه، ترجمة اشتباه آن در زبان فارسی البته این امر، کمتر در ترجمة قرآن رخ میدهد؛ چراکه ترجمههای قرآنی، علاوه بر اینکه سابقهای بیش از هزار سال دارند و نمونههای بسیاری نیز از پیش در دسترس است، بحث و بررسی دربارة واژگان و ترکیبهای آنها در تفاسیر قرآن، راه را برای ارائة ترجمهای کمخطا هموار کردهاست.