چکیده:
سپهرگفتمان به مجموعهای از هنجارها، دانش، آداب و رسوم، مفاهیم و ایدئولوژیِ مورد پذیرش شاعر یا نویسنده اطلاق میشود که در آثارش نمود مییابد. در ترجمة اثر ادبی، بررسی کیفیت بازنماییِ سپهر گفتمان در زبان مقصد علاوه بر درنوردیدن مرزهای زبانی و ادبی بر اهمیت چگونگی این بازنمایی نیز تأکید دارد؛ زیرا رویکرد مترجم به عناصر سپهر گفتمانِ متن مبدأ و چگونگی ترجمة آن به زبان مقصد، نیازمند دقت و توجهای بایسته است. رباعیات خیام نیشابوری (439- 526هـ) شاعر پرآوازة ایرانی، یکی از آثار ادبی ارزشمند است که بعد از ترجمة فیتز جرالد مورد اهتمام جهانیان قرار گرفت. محمد عبدالله نورالدین شاعر و ناقد معاصرِ اماراتی (1976م.) نیز از مترجمانی است که به ترجمة مفهومی رباعیات خیام پرداخته است. او بعد از ذکر یک رباعی از خیام و بیان ترجمة مفهومی خود، دیگر ترجمههای عربیِ این رباعی را نیز به منظور برجستهسازی و تشخص ترجمة خود در مقایسه با دیگر آثار انجام شده در این زمینه، بیان میدارد. نورالدین با برگردان این رباعیات به زبان عربی و با تغییر قالب رباعی به شعر سپید و تلفیق ایدئولوژیهای جدید به منظور گنجاندن جوهر اندیشههای عرفانی و اجتماعی خود ترجمهای مفهومی را به دست میدهد. پژوهش حاضر بر این است تا با رویکرد هرمنوتیکی عناصر سپهر گفتمان در رباعیات خیام و تغییرات مشهود آن را در خوانشِ عربیِ نورالدین بررسی و شیوة ترجمة آزاد آن را بر عناصر بوطیقای این رباعیات شرح و تبیین کند. بررسی وتحلیل این خوانش از رباعیات خیام نشان میدهد که این ترجمهگونه نیز بسان هر ترجمة مفهومی نتوانسته از بافت موقعیتی و فرهنگیِ مقصد مصون ماند؛ از این رو، بخشی از واژگان رباعیات خیام در برگردان نورالدین حذف شده و واژگان و ترکیباتی دیگر جانشین آنها شده تا به فراخور زمانه گفتمانی دیگر پدید آرد، اما با وجود این تغییرات، ترجمة مفهومی نورالدین به محتوای رباعیات خیام بیش و کم وفادار مانده است.
Domain of discourse refers to a set of norms, knowledge, customs, concepts, and ideologies accepted by the poet or writer that appear in his works. In translating the literary work, the study of the quality of representation domain of discourse in target language, in addition to crossing the linguistic and literary boundaries, emphasizes the importance of how it is represented, as the translator's approach to the discourse elements of the source text and how it is translated into the target language requires careful attention. Khayyam Nishapuri 's quatrains (526-439 AH), an Iranian well-known Persian poet, has long been the focus of translators' attention as one of the most valuable literary works. Poet and contemporary critic of the Emirate (1976), Mohammed Abdullah Nur-al-din is also a translator who has translated these quatrain into Arabic by converting format of quatrain into new poetry and incorporating new ideologies and evolving some of the poetic elements of poetry to incorporate the essence of own thoughts according to the needs and desires of the age. The present investigation seeks to study the apparent changes in the Arabic translation of Nur al-Din by studying the elements of discourse in Khayyam's quatrains using a descriptive-analytical method and from the perspective of discourse analysis, and has described and explains the method of translating these elements into the poetic elements of these quatrains. Studying the analysis of Nur al-Din's translation of Khayyam's quatrains shows that this translation as any other translation.
خلاصه ماشینی:
بررسي وتحليل اين خوانش از رباعيات خيام نشان ميدهد که اين ترجمه گونه نيز بسان هر ترجمـۀ مفهـومي نتوانسـته از بافت موقعيتي و فرهنگي مقصد مصون ماند؛ از اين رو، بخشي از واژگان رباعيات خيـام در برگـردان نورالـدين حـذف شده و واژگان و ترکيباتي ديگر جانشين آن ها شده تا بـه فراخـور زمانـه گفتمـاني ديگـر پديـد آرد، امـا بـا وجـود ايـن تغييرات ، ترجمۀ مفهومي نورالدين به محتواي رباعيات خيام بيش و کم وفادار مانده است .
بنابراين ، بررسـي ترجمه هاي اين شاعر از رباعيات خيام و تغييرات بارز در قالب و مضمون که منجر بـه تغييـر سپهر گفتمان شده ، نشان ميدهد که تمام ساختارهاي ترجمۀ مفهومي نورالدين از رباعيـات خيام ، نقش مهمي در تبيين حقـايق و راهنمـايي مخاطـب جهـت شـناخت فضـاي حـاکم بـر احساسات او و جهان پيرامونش دارد.
١. پرسش هاي پژوهش اين پژوهش بر آن است تا ترجمـۀ نورالـدين از رباعيـات خيـام را از منظـر تحليـل گفتمـان بررسي کرده ، ارتباط ميان عناصر بوطيقايي و بافت موقعيتي و تغيير سـپهر گفتمـان را در آن تجزيه وتحليل کند و به پرسش هاي زير پاسخ دهد: - از منظر تحليل گفتمان ، تجزيه وتحليل ترجمۀ مفهومي محمد عبدالله نورالدين از رباعيـات خيام تا چه اندازه منجر به تغيير سپهر گفتمان شده است ؟ - تغييرات سپهر گفتمان در ترجمۀ مفهومي نورالدين تا چه اندازه بر ايدئولوژي مـتن اصـلي اثر گذاشته است ؟ ٢.
٥. بررسي تغييرات سپهر گفتمان هاي ترجمۀ مفهومي محمد عبدالله نورالـدين از رباعيات خيام بـا بررسـي و تحليـل رباعيـات خيـام محورهـايي چنـد از جملـه گفتمـان هـويتي، گفتمـان اپيکوري، گفتمان فلسفي و گفتمان اخلاقي به دست آمد که ساختار و بنيان اين اثر ادبي بـر مرکزيت آن ها پديدار شده است .