چکیده:
موضوع مقاله حاضر، شناخت جایگاه طنز در مطبوعات امروز ایران است. در این پژوهش، 16 نفر از طنزپردازان شاخص مکتوب و تصویری با استفاده از روش مصاحبه عمقی مورد پرسش قرار گرفته اند. نظریه های سه گانه طنز، منطق گفت وگویی و کارناوال میخائیل باختین و مسئولیت اجتماعی رسانه ها چارچوب نظری این مقاله را شکل می دهند. پرسش ها در قالب سه دسته کلی شامل: تعریف و ماهیت طنز مطبوعاتی، رابطه طنز مطبوعاتی با جامعه و رسانه و چالش ها و آینده طنز مطبوعاتی، طراحی و پرسش شده اند. طبق نظر طنزپردازان، مهم ترین کارکرد طنز مطبوعاتی انتقادی و ژورنالیستی بودن آن است و طنز مطبوعاتی به دلیل این ماهیت به شکل مستقیم با دستگاه های صاحب قدرت گره خورده است و بر خلاف نظر باختین، طنز مطبوعاتی در فضای بسته سیاسی، کارکرد انتقادی خود را از دست می دهد. اختلاف تعریف طنزپردازان و جامعه از مفهوم طنز، خطوط قرمز نامشخص و سیال و ظهور شبکه های اجتماعی به شکل مستقیم آینده طنز مطبوعاتی را دچار ابهام کرده است.
خلاصه ماشینی:
پرسشهای دستۀ اول (تعریف و ماهیت طنز مطبوعاتی) بدین شرحاند: بهعنوان یک طنزپرداز تعریف شما از طنز و کارتون مطبوعاتی چیست؟ وجه افتراق طنز مطبوعاتی از سایر نمودهای طنز را در چه میدانید و آیا به کارکردی ویژه برای طنز مطبوعاتی معتقد هستید؟ از نظر شما کدام دسته از موضوعات و حوزهها قابلیت طرح در طنز مطبوعاتی را دارند؟ منبع الهام و تغذیۀ شما برای طنزپردازی چیست؟ تعریف شما از طنز مطبوعاتی موفق چیست و میتوانید به نمونههایی از این قسم در مطبوعات کشور اشاره کنید؟ علت موفقیت نمونههای یاد شده را در چه عواملی میدانید؟ پرسشهای دستۀ دوم (رابطۀ طنز مطبوعاتی با جامعه و رسانه) بدین شرحاند: چرا حوزۀ طنز را برای فعالیت خود انتخاب کردهاید، دلایل اجتماعی یا فردی کدام یک در انتخاب شما موثرتر بودهاند؟ آیا تغییرگفتمانهای سیاسی و اجتماعی سالهای اخیر و روی کار آمدن دولتهای مختلف، تأثیری در جریان طنز مطبوعاتی داشتهاند؟ این تأثیرات به چهصورت بودهاند؟ و در کل نسبت طنز مطبوعاتی و گفتمانهای جاری در دولتها را چطور میدانید؟ رویکرد مسئولان و سردبیران جراید به مقولۀ طنز چگونه است؟ عوامل مؤثر بر استقبال یا عدم استقبال آنان را چگونه ارزیابی می کنید؟ نسبت شما بهعنوان یک طنزپرداز با مخاطبانتان چگونه است؟ چه میزان بازخورد مخاطبان بر کار شما تأثیرگذار است و از چه طریقی؟ بهعنوان یک طنزپرداز معتقدید که باید به سلیقۀ مخاطبان پاسخ دهید و یا اینکه نوع و سطح سلیقۀ مخاطب را با کار خود تغییر دهید؟ پرسشهای دستۀ سوم (چالشها و آیندۀ طنز مطبوعاتی) بدین شرحاند: تغییرات تکنولوژیک و گسترش شبکههای اجتماعی و مجازی از چالشهای پیش روی بسیاری از تولیدات رسانهای و هنری در سالهای اخیر بوده است، شما تأثیر این تغییرات را برای طنزمطبوعاتی چطور ارزیابی میکنید؟ خطوط قرمز یکی از مفاهیم پر کاربرد و حساس در عرصۀ طنز است شما این خطوط را چطور درمییابید و تأثیر آنها بر حرفۀ شما چگونه است؟ اگر بخواهید مهمترین مشکلات و کاستیهای طنز و طنزپردازی مطبوعاتی در کشور را بیان کنید، به چه مواردی میپردازید؟ راهحل پیشنهادی شما برای رفع آنها چیست؟ از نظر شما طنز مطبوعاتی چه آیندهای پیش روی دارد و برای ادامۀ حیات مؤثر نیازمند چه راهکارهایی است؟ یافتههای پژوهش جمعبندی پاسخ پرسشهای دستۀ اول جمعبندی پاسخ مصاحبهشوندگان به تعریف طنز و کارتون مطبوعاتی و تمایز آن با سایر طنزهای رسانهای انتقاد، پایه اصلی طنز مطبوعاتی است؛ تمامی طنزپردازان معتقد هستند که انتقاد اصلیترین مؤلفۀ طنز مطبوعاتی و یکی از مهمترین تفاوتهای طنز مطبوعاتی با سایر طنزهای رسانهای است.