چکیده:
شاخص توسعة انسانی یک شاخص ترکیبی است که سه بعد اساسی زندگی ، یعنی دسترسی به امکانـات لازم برای کسب دانش ، برخورداری از یک عمر طولانی و زندگی سالم و رسیدن به سـطح اسـتاندارد زنـدگی را اندازه گیری می کند. این شاخص ، همه ساله از سوی برنامة توسعة سازمان ملل متحد منتشر شده ، به مرور زمان مورد جرح و تعدیل قرار گرفته و اینک به عنوان یک شاخص مقبول بین المللی برای سـنجش توسـعه یـافتگی جوامع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. رویکرد توسعة انسانی مصرف کالاها و خـدمات را تنهـا یکـی از عناصر زندگی بهتر می داند و برآوردن نیازهای روحی و گسترش ظرفیت های ذهنی را عنصـر دیگـر زنـدگی بهتر به شمار می آورد که از طریق پرورش قوای ذهنی به ویژه با آموزش حاصل می شود. امروزه ، دیگر کسانی که تنها از سواد به معنای توانایی خواندن و نوشتن برخوردارند، باسواد بـه شـمار نمـی رونـد، بلکـه کسـانی باسوادند که از نظر شناخت و کاربرد فناوری های نوین ارتباطی و اطلاعاتی توانمند باشند و بتواننـد از میـان انبوه پیام ها در بازار پیام دست به انتخاب بزنند. بر همین اساس در این تحقیق بر آن شدیم تا برای تبیین نقش سـواد رسـانه ای در توسعة انسانی جمهوری اسلامی بر اساس روش پژوهش اسنادیـ تحلیلی ، مـروری بـر سیاست های دو نهاد مهم وزارت آموزش وپرورش و سازمان صداوسیما در مقوله سواد رسانه ای داشته باشـیم و در مرحلة بعد به تحلیل نسبت این سیاست ها با توسعة انسانی بپردازیم . نتایج تحلیل نشان می دهد که حجم سیاست های این دو نهاد در حوزة سواد رسانه ای بسیار محدود است و در سیاست های موجود دو نهاد مذکور نگرش فرایندی به آموزش سواد رسانه ای مشاهده نمی شود. همچنین با بررسی سیاست های اجرایـی سـازمان صداوسیما متوجه می شویم که نگاه توسعه محور نسبت به مقولة سواد رسانه ای در این سیاست ها وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
"در مجموع استفاده از روش های کمی ـ کیفی و بهره گیری از داده هایی با خصوصیات کیفی (تقی زاده ،١٣٨٢: ١٦١) در سال ١٩٩٠ کارشناسان سازمان ملل متحد را بر آن داشت تا با ترکیب عوامل امید به زندگی ، باسوادی و درآمد سرانه شاخصی را طراحی کنند که به نام “شاخص توسعة انسانی “ یا Human Development Indicatior( HDI) معروف شد (زیاری ، ١٣٧٨: ١٣٢)، از این زمان به بعد کارشناسان و محققین علوم مختلف از این شاخص استقبال کرده (معمارزاده ، ١٣٧٤: ١٨٥) و برخی از آنها این شاخص را با ترکیب سایر عوامل نیز به کار برده اند (حقی ، ١٣٧١: ٩١ـ١٧٧)، این شاخص ، همه ساله از سوی برنامة توسعة سازمان ملل متحد منتشر شده ، به مرور زمان مورد جرح و تعدیل قرار گرفته و اینک به عنوان یک شاخص مقبول بین المللی برای سنجش توسعه یافتگی جوامع مورد استفاده قرار می گیرد.
(٣٤٠ :٢٠٠٣ ,Frost &Hobbs ، به نقل از سپاسگر، ١٣٨٧: ١٢٨) بنا بر تعریف تامن ، با عمیق تر شدن لایه ها، میزان سواد رسانه ای مخاطبان بیشتر می شود؛ بـه این ترتیب که در لایة اول ، مخاطب خود را ملزم می کنـد در اسـتفاده از رسـانه ، جیـرة مصـرف داشته باشد و در لایة دوم ، با توجه به ویژگی های پیام دهنده برخی از پیام ها که مطلوب مخاطب است ، برگزیده و بقیه پیام ها را نادیده گرفته می شود.
٣. در سیاست های سازمان صداوسیما در مقایسه با سند تحول آموزش وپرورش ، تأثیرات منفـی رسانه ها بسیار پررنگ تر مورد توجه قرار گرفته شده است و بر همین اساس توجه به مقولـه سواد رسانه ای تنها برای خنثی سازی این تأثیرات منفی مـورد توجـه اسـت ."