چکیده:
پژوهشی از نوع ارزشیابی و کیفی ، در فرآیندی چند مرحله ای ، برای ارزیابی برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی (بخوانیم و بنویسیم ) براساس معیارهای تشکیل دهنده رویکرد کل نگر، در طول سه سال صورت گرفت . از آن جا که توجه و تاکید بر رویکرد کلی و کل نگری ، در میان رویکردهای مطرح شده در اسناد برنامه درسی جدید فارسی دوره ابتدایی ، بارها ذکر شده است ، در نتیجه این پژوهش به تحلیل و ارزیابی برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی (بخوانیم و بنویسیم ) در سه مرحله اساسی برنامه درسی طراحی شده ، برنامه درسی تدوین شده و برنامه درسی اجرا شده ، براساس معیارهای توجه به کل نگری در برنامه درسی و آموزش توانایی های زبانی ، پرداخته است . مراحل مختلف پژوهش با توجه به هدف ها و سوالات تحقیق ، از روش های متنوعی در قالب ارزشیابی و سنجش موقعیتی بهره گرفته است . در مرحله اول ، یعنی بررسی بنیان نظری و پیشینه زبان آموزی با تاکید بر معیارهای توجه به کل نگری در آموزش زبان ، از روش بررسی کتابخانه ای و تحلیل اسنادی استفاده میکند و با توجه به معیارهای به دست آمده ، برنامه درسی طراحی شده فارسی ابتدایی را مورد شناسایی اولیه قرار می دهد. توصیف و ارزیابی برنامه درسی طراحی شده و محتوای تدوین شده فارسی دوره ابتدایی از نظر کل نگری ، در مرحله دوم ، براساس ٢ دسته معیارها، یکی برگرفته از مبنای نظری حوزه کل نگری و دیگری معیارهای برگرفته از برنامه درسی طراحی شده فارسی دوره ابتدایی ، انجام گرفته است . مرحله سوم ، برنامه درسی اجرا شده فارسی دوره ابتدایی را از طریق اجرای دو مرحله آزمون های کل نگری در ابتدا و انتهای سال تحصیلی ١٣٨٨ــ ١٣٨٧ (پایه های دوم تا پنجم ) و ٤ مرحله مشاهده با فاصله حداقل یک ماه در طول سال تحصیلی از همه کلاس های موجود در نمونه آماری ، شامل ٣ مدرسه دخترانه و ٣ مدرسه پسرانه در مناطق ٥، ٦ و ١٦ تهران و در مجموع ٢٤ کلاس درس ، شامل ٦ کلاس از هریک از پایه های دوم ، سوم ، چهارم و پنجم ابتدایی با جمعیتی بالغ بر ٧٧٢ نفر در پایه های دوم تا پنجم و در میان ١٨٦ تا ٢٠٦ نفر، به تفاوت در پایه های مختلف ارزیابی میکند. مرحله چهارم ، از طریق مقایسه و تحلیل و تفسیر یافته های به دست آمده از ارزیابی برنامه آموزش زبان فارسی دوره ابتدایی (بخوانیم و بنویسیم ) در مراحل طراحی ، تدوین و اجرای برنامه درسی ، ضمن مشخص کردن تغییرات و فروکاستی های برنامه درسی در مراحل گوناگون ، چارچوب تغییرات و اصلاحات مورد نیاز را که با حوزه کل نگری ارتباط دارند و در راستای توجه و تقویت آن در برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی هستند، پیشنهاد می دهد. در مجموع ، یافته های به دست آمده از برنامه درسی طراحی و تدوین شده فارسی دوره ابتدایی ، از توجه محدود و کم به کل نگری با توجه به معیارهای برگرفته از مبنای نظری کل نگری و همچنین معیارهای در نظر گرفته شده در برنامه درسی طراحی شده فارسی دوره ابتدایی ، حکایت میکند. برداشت از کل نگری در این برنامه درسی تدوین شده و کتاب های درسی تالیف شده ، برداشتی محدود در حوزه کل نگری است . آموزش ها در طول سال تحصیلی ، با توجه به محدودیت های روشی و آموزشی موجود، تاثیر قابل توجهی در تقویت کل نگری دانش آموزان ایجاد نمیکنند. یافته های تفصیلی در این مقاله ، تصویر به نسبت دقیقی از کاستی ها و فروکاستی های برنامه درسی و آموزش های موجود، و چارچوب اصلاحات و تغییرات مورد نیاز برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی ارائه می دهد.
خلاصه ماشینی:
"کتاب ها از جهت ساده و صمیمی بودن و متناسب بودن متن و تصاویر با ذهن کودک ، به ویژه در سال های پایین تر، به نسبت خوب تدوین شده اند، اما بخش قابل توجهی از موقعیت ها و فعالیت های کل نگرانه و معنادار، به مفهوم واقع ، که یادگیری معنادار و مبتنی بر کارکردهای گوناگون زبانی را تقویت می کند، مانند: فعالیت های مبتنی بر تعامل اجتماعی ، داستان گویی ، خاطره گویی و فعالیت های مبتنی بر ساختن مانند: کتاب سازی ، مجله نویسی ، تهیه تابلو، پوستر، کارت تبریک ، دعوت نامه و نظایر آن ، خواندن تجسمی و خواندن انتقادی ، ایفای نقش و نمایش و پانتومیم به مفهوم صحیح آن ، اکتشاف و حل مسئله در موقعیت های زبانی ، بسیار کم است و تقریبا هیچ گونه فعالیت و موقعیتی را برای تقویت کل نگری و یادگیری معنادار دانش آموز دوره ابتدایی ، در مرحله تدوین و اجرای برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی فراهم نمی کند و چنین فعالیت ها و موقعیت هایی کاملا مورد غفلت قرار گرفته اند."