چکیده:
هدف از پژوهش حاضر ایجاد شبکهٔ معنایی مفاهیم در حوزهٔ آموزشوپرورش به کمک ردهبندی مردمی است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پژوهش تحلیل همواژگانی است. این تحلیل به معنی ایجاد واژه ـ مفهوم در طراحی اصطلاحنامه و تبدیل آن به هستانشناسی است. بدین معنی که ابتدا متنها، پیوندهای پیشنهادی و نیز اصطلاحات و کلمات درجشدهٔ کاربران در مرحلهٔ نخست به واژه ـ مفهوم تبدیل شدند. سپس، همزمان با این فرایند، با ده نفر خبرهٔ این حوزه بر اساس نمونهگیری هدفمند مصاحبه شد. شش کتاب فارسی دورهٔ ابتدایی بخش اصلی موردمطالعه و مطالبهٔ این پژوهش از جامعهٔ آماری شرکتکننده در ردهبندی مردمیاند. کاربران موردنظر تکمیلکنندگان برچسبهای ردهبندی مردمی 2۴۰ نفر از کارشناسان سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی وزارت آموزشوپرورشاند که از میان آنها 1۴۸ نفر مبتنی بر جدول مورگان انتخاب شدند. نتایج این طرح در نرمافزار «پارسر فارسی» و راورماتریس برای تحلیل واژگان و سپس در نسخهٔ ۵/۵ از پروتژ اجرا شد و با افزونههایOntoGraf، OWLVizبازنمایی شد. رابطهٔ موردنظر به هفت دستهٔ کلی و همچنین 2۴ زیرمجموعه و 122 (نمونه) طبقهبندی شد. سلسلهمراتب و روابط میان آنها با استخراج مفاهیم تعیین شد و دانش معنایی و کلمات پرتکرار استفادهشدۀ کاربران و نیز صاحبنظران به ردهبندی مردمی مشخص شد. استفاده از این روش در نظاممندکردن کتابهای درسی دورهٔ ابتدایی برای دسترسی دانشآموزان و معلمان به منابع در محیط وب کارایی دارد و همچنین ذخیره و بازیابی اطلاعات را تسهیل میکند.
یافتهها: روابط مورد نظر در هفت مقوله کلی شامل «شناخت نشانهها»؛ «خواندن و نوشتن»؛ «شعرخوانی/اشنایی با طبیعت»؛ «مهارت کتبی، مهارت شفاهی»؛ «داستان گویی؛ خوانداری» «مهارت اجتماعی؛ شعر خوانی»؛ «شکلگیری شخصیت» و نیز در 24 زیر مقوله، و 122 مورد (نمونه) دستهبندی شد. در بررسی گزارههای انتخابشده از کتابهای فارسی، 51درصد روابط بهصورت کاملا تلویحی (ضمنی)، 38درصد حاصل تطابق نسبی، و 11درصد تطابق کامل با متن موجود بوده است. بدین ترتیب، میزان پیدایی روابط معنایی بین فولکسونومی و هستیشناسی در سطح پایینی ارزیابی میشود.اصالت/ارزش: استخراج منطقی مفاهیم، تعیین سلسلهمراتب و روابط میان انها با استخراج از منابع دانش، طبقهبندی و استانداردسازی انجام گرفت. در نتیجه این پژوهش، دانش معنایی وکلمات پرتکرار استفادهشده از سوی کاربران و نیز صاحبنظران به ردهبندی مردمی استخراج شد. استفاده از این روش در تکمیل فرایند تدوین کتابهای درسی دوره ابتدایی و نظاممندکردن ان برای دسترسی دانشاموزان و معلمان به منابع و همچنین تسهیل در ذخیره و بازیابی اطلاعات کاربران عام کارایی دارد.