چکیده:
دیدگاه تاویلی،چون رویکردی در علوم انسانی،در دهههای اخیر بار دیگر احیا شده است. اصول این دیدگاه در مطالعات تربیتی نیز به کار گرفته شده است.در مقالهی حاضر،کاربرد خاصی از این اصول در قلمرو پژوهش دربارهی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مطرح گردیده است.در این کاربرد،نکتهی اصلی در دیدگاه تاویلی-یعنی چرخهی تاویل -در چارچوب آرای هایدگر و گادامر مورد تاکید است.بر این اساس،چهار گام برای انجام دادن پژوهش در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی پیشنهاد میگردد.در گام نخشت،پژوهشگر میکوشد این مسئله را مشخص کند که آیا معلم در جریان ارزشیابی به پیشفهمهای خود توجه دارد؟این از آنروست که ارزشیابی،همچون هر فعالیت شناختی دیگری با ذهنی تهی آغاز نمیشود.در گام دوم،پژوهشگر به ملاحظهی این امر میپردازد که آیا معلم کوشش میکند به افق فکری دانشآموزان وارد شود.در نتیجه در گام سوم،پژوهشگر با این سؤال سروکار دارد:آیا معلم به تایید یا اصلاح پیشفهمهای خود که در گام نخست مطرح بود،مبادرت میکند؟سرانجام در گام چهارم،مرحلهی نهایی تفسیر معلم مورد نظر اتفاق میافتد.براساس دیدگاه تاویلی،این تفسیر نهایی در حالت مطلوب،امتزاج افقها را به نهایش خواهد گذاشت؛امتزاج میان افق فکری معلم و افق فکری دانشآموزان.
خلاصه ماشینی:
"با چنین پیشفهمهایی،معلم به هنگام خواندن ورقهی امتحانی این شاگرد،بدون آنکه به تأثیر پیشفهمهای خود توجه داشته باشد،مطالب وی را سرسری خواهد خواند و این امر میتواند ارزشیابی را بیاعتبار سازد اما هنگامی که وی از پیشفهمهای خود مطلع باشد و در گامهای بعدی چرخهی تأویل نیز-که در زیر مورد بحث قرار میگیرد-وارد شود میتواند از تأثیر منحرفکنندهی آنها بکاهد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) بنابراین،موضوع کار پژوهشگر در گام اول چرخهی تأویلی ارزشیابی،تعیین پیشفهمهای ارزشیاب یا معلم در مورد شاگردان است اما از حیث روش انجام دادن پژوهش-چنان که قبلا بیان گردید-مصاحبه به منزلهی مهمترین ابزار پژوهشی دیدگاه تأویلی است.
همچون موارد پیشین،دیدگاه تأویلی در مقام پیشنهاد برای انجام دادن ارزشیابی به شکلی مطلوب،در این گام نیز به این توصیه منجر خواهد شد که ارزشیاب با توجه به موارد تأییدکننده یا نقضکنندهی فراهم شده در گام دوم،به استحکام بخشیدن یا اصلاح نمودن پیشفهمهای خود بپردازد.
در این مرحله نیز اگر دیدگاه تأویلی در مقام پیشنهاد انجام دادن ارزشیابی به شکلی مناسب باشد، این توصیه مطرح خواهد شد که برای این کار باید ارزشیاب از رویآوردن به معیارهای خشک و بیانعطاف معیارهای عینی با عنوان بپرهیزد و درپی آن باشد که با توجه به دستاوردهای سه گام پیشین،به تفسیر و فهمنوشتهها و سخنان شاگرد بپردازد.
حاصل آنچه در چهار گام پژوهش در باب ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مطرح شد،در این صفحه در شکل 2 نشان داده شده است (به تصویر صفحه مراجعه شود) برخی پیشنهادهای علمی براساس آنچه در بررسیهای مربوط به دیدگاه تأویلی مطرح شد،برخی توصیههای عملی را برای به کارگیری در آموزش و پرورش میتوان پیشنهاد کرد."