چکیده:
عادتواره از اساسیترین مفاهیم جامعهشناسی بوردیو است که مطالعات ترجمه از آن بهره جسته است. با استفاده از مدل جامعهشناسی پیر بوردیو، پژوهش حاضر عادتوارة مترجمان ایرانی رمانهای عاشقانة انگلیسی را از منظر بهکارگیری راهبردهای ترجمة عناصر فرهنگی در دورة قبل و بعد از انقلاب فرهنگی در سال 1358 در ایران بررسی میکند. دادههای پژوهش مشتمل بر 3429 جملة دارای عناصر فرهنگیاند که از رمانهای عاشقانة انگلیسی وداع با اسلحه، بلندیهای بادگیر: عشق هرگز نمیمیرد، دفتر خاطرات و دو ترجمة فارسی از هریک از آنها استخراج شدهاند. دادههای مستخرج با استفاده از دستهبندی ادغامشدة لیانگ تحلیل شدند. راهبردهای ترجمة عناصر فرهنگی با آمار توصیفی از طریق مقایسة فراوانی و درصد ارائه شدند. افزون بر این، بهمنظور افزایش اعتبار دادههای پژوهش حاضر تحلیل کیفی مصاحبههای چاپشده در فصلنامة مترجم نیز ارائه شدند. پژوهش حاضر سه یافتة اساسی در بر داشت: گرایش مبدأمحور معنادار در میان مترجمان ایرانی رمانهای عاشقانة انگلیسی در دورة پیش از انقلاب فرهنگی، حفظ این گرایش در دورة پسا انقلاب فرهنگی، و در نهایت افزایش بیشتر این گرایش در سالهای قبل تا پس از انقلاب فرهنگی. نتایج آزمون خیدو از تفاوت معنادار کاربرد مجموع راهبردهای مختلف در دو دوره حکایت داشتند.
Abstract
Habitus is one of the key concepts of the Bourdieusian sociology from which translation studies has benefited. Based on the Bourdieusian sociological model, this study investigated the translatorial habitus of the Iranian translators of English romance novels as far as the translation strategies of culture-specific items (CSIs) are concerned before and after the Cultural Revolution of 1980 in Iran. The research data include 3429 sentences containing CSIs extracted from A Farewell to Arms, Wuthering Heights, and The Notebook, and their two Persian translations. The extracted data were analyzed, adopting a consolidated typology of translation procedures for CSIs. The strategies employed for translating CSIs are presented with frequencies and percentages using descriptive statistics. Moreover, the results were corroborated with a qualitative analysis of some archived interviews printed in Motarjem [the translator] journal. The investigation revealed three essential findings: a marked source-oriented tendency between Iranian translators of the English romance novels when translating CSIs in the Pre-Cultural Revolution era, maintaining the same tendency in the Post-Cultural Revolution era, and finally a growing tendency in moving from Pre- to Post-Cultural Revolution era. The results of the Chi-square test highlighted a significant difference between various strategies used in two eras.
خلاصه ماشینی:
نگاهي جامعه شناختي به رفتار مترجمان : بررسي ترجمۀ چند نمونه از رمان هاي انگليسي به فارسي در ايران فهيمه محمدپور (گروه زبان و ادبيات انگليسي، دانشگاه اصفهان ، اصفهان ، ايران ) محمدتقي شاه نظري درچه * (گروه زبان و ادبيات انگليسي، دانشگاه اصفهان ، اصفهان ، ايران ) محمود افروز (گروه زبان و ادبيات انگليسي، دانشگاه اصفهان ، اصفهان ، ايران ) چکيده عـادت واره از اساسـي تـرين مفـاهيم جامعه شناسـي بورديـو اسـت کـه مطالعـات ترجمـه از آن بهــره جســته اســت .
بنــابراين ، پــژوهش حاضــر، بــا بــه کارگيري مــدل اجتمـاعي بورديـو مـي کوشـد بـا بررسـي راهبردهـايي کـه مترجمـان ايرانـي قبـل و بعــد از انقلاب فرهنگي بـراي ترجمـۀ عناصـر فرهنگـي ٢ بـه کـار گرفته انـد تغييـر عـادت وارة ترجمـۀ مترجمــان ايرانــي کــه کتاب هــاي عاشــقانه را از انگليســي بــه فارســي ترجمــه ميکننــد، بررسي کند.
آيا در رفتار مشـترک مترجمـان رمان هـاي عاشـقانۀ انگليسـي بـه فارسـي بعـد از انقلـاب فرهنگــي بــه نســبت مترجمــان قبــل از انقلــاب فرهنگــي در بــه کارگيري راهبردهــاي ترجمــۀ عناصر فرهنگي تغييري مشاهده مي شود (يعني در خلال سال هاي ١٣٤٠ تا ١٣٩٠)؟ فرض بر اين است که انقلـاب فرهنگـي بـر جنبـه هاي مختلـف زنـدگي هـاي مـردم ايـران به گونه اي تأثير گذاشـت کـه آن را به سـوي فرهنـگ مـذهبي و محافظـه کـار غالـب بـا تأکيـد بـر عفـت عمـومي سـوق داد؛ طبعـاً چنـين جهـان بينـي در ايـران بـر شـيوة ترجمـۀ عناصـر فرهنگي در ترجمۀ کتاب ها تأثيرگذار است .